Ngày 22-8-2012, tên nặc danh Lanh Muadong:  This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it  có gởi cho bà con Chăm bức thư với chủ đề: “Vài lời góp ý với Po Dharma trước ngày hội luận”. Đây là bài phả n hồi của Ja Praong Kacau:

Kính gửi ông Lanh Muadong

Trước hết xin giới thiệu tôi là Ja Praong Kacau, tác giả bài viết tham luận với chủ đề “Vấn đề bảo tồn di sản văn hóa Champa” (Champaka.info),  gửi đến Hội luận mà ông ngộ nhận là bài viết của Ts. Po Dharma và đã viết thư nặc danh không tiếc lời nhục mạ vô cớ, làm ảnh hưởng đến uy tín và danh dự của một con người đã hy sinh cả cuộc đời mình cho công cuộc bảo tồn văn hóa Champa. Trên bài tham luận tôi đã viết rất rõ tên của mình và nói rất rõ mong được lắng nghe ý kiến từ hội luận. Khi bức thư (ẩn danh là Lanh Muadong) gởi cho một số bà con Chăm ngày 22-8-2012, có nhiều nội dung liên quan đến bài tham luận của tôi, nên Champaka đã yêu cầu tôi giải thích cho độc giả những vấn đề liên quan, Vì vậy tôi viết thư này để giải thích một số vấn đề như sau.

Trước hết, vì ông không nêu rõ tên và địa chỉ cụ thể, nên tôi phải dựa một vài chi tiết trong thư để xưng hô cho phù hợp. Trong email ông nói rằng:

“Gần 60 năm sống ở Ninh Bình Thuận tôi không nghe gì cả, ngoài chính từ miệng” của ông Po Dharma than van về sự thống khổ của dân tộc Chăm.

Như vậy ông ít nhất cũng gần 60 tuổi và là một quan chức cấp cao liên quan đến ngành văn hóa Champa. Lý do suy đoán như vậy vì chỉ có những người công tác liên quan đến lĩnh vực văn hóa Champa mới có thể biết đến các nhân vật có ảnh hưởng chính trị trong cộng đồng Chăm mà ông đề cập như ông Sang, ông Tỷ, ông Dohamide, Chế Linh, Thành Đài,…(xin nói thêm: ông Dohamide nhân vật mà ông đề cập trong bức thư, thì người dân Chăm ở hai tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận thời nay rất ít người biết); và ông đã gửi thư ngay sau khi bài tham luận của tôi được đăng trên Champaka vào ngày 20/08/2012 với mục đích chống phá Hội luận rất rõ ràng. Có lẽ ông là một quan chức cấp cao bận rộn công việc văn phòng, và làm việc theo kiểu quan liêu, không biết thực tế nên mới nói: “tôi không nghe gì cả”, còn người dân sinh sống ở Ninh Thuận, Bình Thuận thì ai ai cũng biết những thông tin mà tôi đề cập.

Trong email, ông viết:

“…. qua cách kết luận ngây thơ, tự tiện và thiếu tính chính xác của [Po Dharma] như: Ban biên soạn sách chữ chăm đã bị giải thể, mồ mã người Chăm đã và đang bị đào bới, đất đai người Chăm bị chiếm dụng bởi chủ trương xây dựng đền miếu, di sản văn hóa Chăm đang đứng trước bờ vực thẳm .v.v… [Po Dharma] lấy thông tin này ở đâu?”

Có lẽ ông cố tình không biết những sự kiện đã xảy ra trong bài tham luận mà tôi đề cập! Ông muốn biết tôi lấy thông tin từ đâu ư? Từ thực tiễn cuộc sống trong cộng đồng Chăm ở Việt Nam hiện nay.

Muốn biết Ban biên soạn sách chữ Chăm đã bị giải thể từ năm 2010, thì ông nên đọc thêm tài liệu “ Ngôn ngữ Chăm – Thực trạng và giải pháp” của nhóm13 tác giả: GS-TS Thành Phần; TS. Phú Văn Hẳn; TS. Lý Tùng Hiếu; TS. Bá Trung Phụ; TS Trương Văn Món; ThS. Quảng Đại Tuyên; ThS. Đàng Năng Hòa; Ths. Bá Văn Quyến; Đồng Văn Dinh; Sử Văn Ngọc; Thập Liên Trưởng; Đàng Năng Tú; Đàng Năng Quốc Thuận. Đây là tiếng nói của tập thể trí thức Chăm trong nước trước sự kiện này và ông sẽ biết thêm thông tin vì sao Ban BSSCC bị giải thể và cũng như những hệ lụy từ việc giải thể này mang lại cho cộng đồng Chăm.

Dân tộc Chăm ai cũng biết mồ mả người Chăm Bani ở Tánh Linh – Bình Thuận đã bị cưỡng chế di dời gây xung đột đánh nhau tại chỗ, may mà chưa gây án mạng; Kẻ xấu cúp điện, ném đá phá 7 căn nhà của dân trong đó có nhà ông Sư Cả người Chăm; Rẫy của bà con Chăm cũng bị tàn phá nặng nề,…Chính quyền cũng đã đến lấy thông tin về những sự kiện này, lẽ nào ông không biết! (xem Champaka.info: “Chính quyền Bình Thuận đào mồ mả tổ tiên người Chăm ?”, “Chiến tranh đào mồ mả người Chăm vẫn còn tiếp diễn”, Trả lời cho web Công An về mồ mả người Chăm)

Ông đừng quên rằng đất đai của dân tộc thiểu số đang bị chiếm dụng như dự án Bauxit ở Tây Nguyên đã bị bà con và nhân sĩ trí thức cả nước phản đối gay gắt, tôi chưa nói đến cuộc nổi dậy của đồng bào Tây Nguyên đòi đất đai vào năm 2001, 2004; cuộc xuống đường của người Chăm đòi đất đai và chặn xe Thủ tướng ở Ninh Thuận năm 2007. Và gần đây là những kháng nghị thư gửi đến các cấp lãnh đạo Việt Nam đề nghị nên xóa bỏ dự án xây dựng nhà máy điện hạt nhân tại vùng Chăm, v.v.

Ông cũng nên biết trong vụ việc xảy ra tại thôn Vĩnh Hanh (xã Phú Lạc, huyện Tuy Phong, Bình Thuận), người Kinh chiếm đất đai, mồ mả tổ tiên người Chăm bằng cách ném bỏ “đá mộ Chăm Bani” để xây dựng nhà trái phép trên khu mồ mả. Sự việc này người dân đã báo cáo lên cấp trên nhiều lần nhưng cho đến nay chính quyền Việt Nam vẫn chưa giải quyết. Để biết thêm thông tin, ông nên hỏi Mai Sên, Trưởng ban Dân tộc tỉnh Bình Thuận.

Người Kinh chiếm đất đai khu mồ mã người Chăm

Thiết nghĩ bài tham luận của tôi có những thông tin đúng sự thật và bổ ích cho các đơn vị Việt Nam có chức năng bảo tồn văn hóa Champa ngày một tốt hơn. Ông cho rằng tôi đã“kết luận ngây thơ, tự tiện và thiếu tính chính xác”, nhưng thật ra ông đã cố tình che đậy và bóp méo sự thật, và còn xúc phạm uy tín cá nhân tôi. Nhưng tôi tin rằng với những bằng chứng cụ thể mà tôi đã nêu, độc giả có đủ cứ liệu để phán xét ai là người “tự tiện và thiếu chính xác?”

Trong email, ông viết:

“Có phải [Po Dharma] đang gieo rắc những đau thương, những bi kịch thảm họa của người Chăm trên Website của [Po Dharma] cho cả thế giới biết”.

Mặc dù là người dân ở trong nước, nhưng tôi rất hiểu đường lối đấu tranh của Po Dharma như thế nào. Ts. Po Dharma không phải là nhân vật “đang gieo rắc những đau thương, những bi kịch thảm họa của người Chăm trên Website” như ông suy đoán, mà là nhân vật dám đứng ra phản đối bất cứ ai, dù là nhà nước Việt Nam hay người Chăm đi nữa, không tôn trọng danh dự và quyền lợi của dân tộc Chăm hôm nay.

Có lẽ ông là quan chức lãnh đạo nên quen nghe những bản báo cáo thành tích cùng với những lời ngợi khen, tâng bốc và thường tỏ ra khó chịu, giận dữ khi một ai đó nhắc đến những vấn đề tồn đọng. Tuy nhiên, tôi hiểu trong lòng ông đã thật sự xúc động nên mới thấy được những “đau thương”, “bi kịch” và những “thảm họa” về văn hóa Champa qua những trường hợp cụ thể mà tôi mô tả trong tham luận như:

• Ban Biên Soạn Soạn Chữ Chăm cải biên chữ viết truyền thống Akhar Thrah thành dạng chữ viết lai căng để rồi bắt con cháu phải học chữ mới mà quên đi chữ viết cha ông

• Tháp Champa sừng sững, minh chứng cho một nền văn minh Champa rực rỡ qua trùng tu bị biến dạng văn hóa ( xem Champaka.info: “Biến dạng văn hóa vật thể của dân tộc Chăm – Ja Karo”).

• Khu mồ mả tổ tiên Chăm Bani ở Tánh Linh, Bình Thuận bị dự án làm đường mở rộng yêu cầu phải di dời và xung đột đã diễn ra.

• Quyền tự do đặt tên con theo tiếng Chăm trong giấy khai sinh cũng bị tước bỏ

• Luật tục Chăm giờ đây cũng mai một dần dần khi người Chăm phải bỏ làng đến thành phố lớn tìm kế sinh nhai và kéo theo nhiều tệ nạn xã hội cũng xâm nhập vào cộng đồng Chăm mà công tác an ninh vẫn chưa có biện pháp hiệu quả ( Xem: Hội luận Champa II: Vấn đề bảo tồn di sản văn hóa Champa).

Vậy ông nghĩ xem ai là người đã gieo rắc nỗi thống khổ này cho người Chăm?

Tôi biết cũng chỉ vì thiếu thông tin thực tiễn nên ông đã bất ngờ và “xúc động” phát biểu như thế. Tôi hiểu và thông cảm cho ông điều này vì một nhà quan sát ở nước ngoài cũng đánh giá về xã hội thông tin Việt Nam rằng:

“Trong một xã hội thiếu thông tin chính thức và minh bạch và báo chí không có tự do thì thị trường thông tin là thị trường đen. Đó là nơi mà sản phẩm được phổ biến chính là lời đồn. Khi dân tin vào lời đồn hơn là thông báo chính thức – nhiều khi mâu thuẫn - thì niềm tin vào nhà nước không có và người đồn đãi không có tội, nhưng rốt cuộc thì đa số thiếu thông tin mới là nạn nhân”.

Mong rằng những thông tin thật, với đầy đủ chứng cứ mà tôi cung cấp trong bài tham luận cùng với sự “xúc động” của những nhà lãnh đạo như ông và mọi người trong hội luận, cũng như các cơ quan, đơn vị chức năng trong và ngoài nước sẽ góp phần cho công tác bảo tồn văn hóa Champa ngày một tốt hơn. Điều này xuất phát từ động cơ tích cực trên tinh thần xây dựng cộng đồng chứ không phải “là những thông tin không thật, vu khống xúc phạm người Chăm” như ông đã nói.

Qua thư ông , tôi thấy có nhiều vấn đề khác trong thư cũng cần trao đổi thêm với ông:

Như tôi đã nói ở trên, ông là người có tuổi, có quyền lực ở địa phương về lĩnh vực văn hóa. Ông viết thư  gởi cho Po Dharma, dù sao cũng là một trí thức người Chăm, Pgs. của Viện Viễn Đông Pháp đã từng phục vụ trong phái bộ của Cộng Hòa Pháp, nhưng ông không công khai danh tính của mình rõ ràng mà dùng nặc danh là Lanh Muadong. Thêm vào đó, ông còn dùng nhiều từ ngữ thô thiển, thiếu văn hóa. Ông cho rằng Ts. Po Dharma là “thằng Chàm ngu”, là người có “đạo đức tư cách… chưa lớn”, là thằng “háo thắng và hồ đồ”. Kể từ đó, ông đưa ra kết luận rằng Ts. Po Dharma chỉ là “đứa con nít đang tập làm người lớn chập chững bước vào đời”, v.v.

Dù ông có chức vụ và quyền lực ở vị trí nào đi chăng nữa thì cũng chỉ ở tầm địa phương và trong nước, sao có thể so sánh được với một người Chăm có danh tiếng trên lĩnh vực văn hóa tầm cỡ thế giới như Ts. Po Dharma. Liệu ông có thấy sự chênh lệch này không? Ông phát ngôn như vậy có xứng danh là một “cán bộ văn hóa” lão thành không? Có tinh thần tích cực để xây dựng đoàn kết dân tộc không? Chắc ông đã biết tổ chức Champaka đã “giải mã” nhiều bức thư nặc danh. Và tôi mong rằng ông không phải là trường hợp tiếp theo vì như vậy sẽ ảnh hưởng rất lớn đến niềm tin của quần chúng đối với các nhà lãnh đạo Việt Nam.

Còn việc ông cho rằng: Ts.Thành Đài phát biểu một câu rất khôi hài: “Quí vị không làm gì hết là giải pháp an toàn nhất cho dân tộc Chăm trong thế kỷ 21, ngược lại dân tộc Chăm sẽ chết sớm chỉ trong một vài năm tới”

Không biết ông trích câu nói này ở đâu? đăng trong trang web nào? Ông nhận thông tin này qua điện thoại hay từ email của TS. Thành Đài? Tôi không nghĩ một trí thức Chăm như TS.Thành Đài lại phát biểu như vậy. Quy luật tự nhiên của vạn vật là luôn luôn vận động để tồn tại và phát triển. Câu nói trên không những là vô trách nhiệm với cộng đồng Chăm mà còn có ý hăm dọa, thách thức và đi ngược lại quy luật tự nhiên. Nếu thật TS.Thành Đài nói như vậy thì không biết ông ta có quyền hạn gì ở trong nước mà phát biểu một cách hăm dọa như thế. Hay Ts.Thành Đài đã thấy được một mưu mô ẩn tàng có thể đang giết chết người Chăm trong một vài năm tới?

Một điều tôi muốn khẳng định trong thư này là: Tôi - một người Chăm - sẽ không bao giờ chấp nhận và tha thứ về việc ông đã sỉ nhục dân tộc tôi qua việc đề cập bài viết “Hai thằng Chàm ngu” để nói về hai tiến sĩ người Chăm. Tôi thực sự vô cùng bức xúc và phẫn nộ qua cách đặt tên bài viết của ông. Nếu ông là người Chăm, chẳng lẽ ông tự phỉ báng đồng tộc mình!? còn nếu ông là người Kinh và tự cho mình khôn hơn hai bậc tiến sĩ của Chăm, thì không biết ông tốt nghiệp trình độ nào? Vì tiến sĩ hiện nay là bậc đào tạo cao nhất! Thông thường thì người có trình độ thấp hơn mà gọi người có trình độ cao hơn là “ngu” trong một văn bản viết thì người đó là “hồ đồ”; còn ngược lại với những người có học hàm cao hơn (như Gs, Pgs) mà viết như vậy thì là người “thiếu đạo đức”. Dù trong trường hợp nào thì đây cũng là một sự xúc phạm danh dự đến dân tộc Chăm và ông sẽ bị dân tộc Chăm lên tiếng phản đối!

Nhưng cũng có thể hiểu theo khía cạnh khác, “ngu” ở đây không phải là về trình độ mà là không “khôn ngoan” trong một tình huống nào đó. Trong lịch sử Việt Nam, người Kinh cũng đã từng tự hào là mình “khôn ngoan” trong nhiều trường hợp để thắng người “Chăm”. Chắc ông vẫn nhớ về câu chuyện lịch sử nổi tiếng đó là “700 năm cuộc tình Chế Mân và Huyền Trân Công Chúa”. Người Kinh bây giờ thường cho rằng triều đình Trần Nhân Tông đã “khôn ngoan” khi gả một công chúa tinh khôi ngọc ngà cho một ông vua Chàm (Hời), để rồi chỉ một thời gian ngắn, Vua Chế Mân đột ngột băng hà với bao nghi vấn. Cùng lúc đó tướng Trần Khắc Chung đã đợi sẵn ngoài khơi để cướp công chúa trở về. Người Chăm bị người Kinh cho là “ngu” bởi vì họ quá chân thật, quá tin vào tình nghĩa phu thê sắc son, có ngờ đâu sự bội ước lời nguyền! (xem Champaka.info: “Kỷ niệm 700 năm tình sử của vua Chế Mân và Huyền Trân Công Chúa”).

Người Chăm chúng tôi mất đi một vị vua anh tài (Chế Mân) đã từng giúp Đại Việt đánh thắng hai lần quân Nguyên-Mông, Ngài cũng đã từng tiếp đãi nồng hậu vua Trần Nhân Tông trong 9 tháng tại đất Champa. Còn vua Trần Nhân Tông tuy bị sử thần Ngô Sĩ Liên trong Đại Việt sử ký toàn thư chê trách rằng “… đem gả công chúa cho người xa không phải giống nòi để thực hiện lời hứa trước, rồi sau dùng mưu gian trá cướp về, thế thì tín ở đâu?” nay vua Trần Nhân Tông lại đang được đề nghị công nhận danh nhân văn hóa thế giới. Không biết hội đồng xét hồ sơ danh nhân văn hóa thế giới có biết nội dung này không?

Dẫu biết rằng thư ông là nặc danh, nhưng với tinh thần “kính lão đắc thọ”, cầu thị và lắng nghe ý kiến từ độc giả đồng thời được sự yêu cầu của Champaka về việc giải thích những vấn đề liên quan mà độc giả thắc mắc, tôi hy vọng rằng ông toại nguyện với những gì tôi đã giải thích trong bức thư này. Nếu có gì thắc mắc, ông phải công khai danh tính và viết thư trao đổi trực tiếp với tôi trên diễn đàn web Champaka. Và tôi xin nhắc lại bài viết tham luận trên là của Ja Praong Kacau, chứ không phải là Ts. Po Dharma như ông đã nhầm lẫn.

Chúc ông luôn sức khỏe và có nhiều niềm vui ở tuổi già!

Ja Praong Kacau

Phụ lục

VÀI LỜI GÓP Ý VỚI PODHARMA TRƯỚC NGÀY HỘI LUẬN

Lanh Muadong < This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it >'; document.write( '' ); document.write( addy_text51775 ); document.write( '<\/a>' ); //--> This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it ;