Tuần nay, web Unescocham loan tin rằng vào sáng ngày 01/08/2015, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Tp HCM tiến hành tổ chức buổi Toạ đàm khoa học với chủ đề: NGHIÊN CỨU, SƯU TẦM VĂN BẢN LÁ BUÔNG (AGAL BAC) CỦA NGƯỜI CHĂM Ở NINH THUẬN - BÌNH THUẬN tại Trung tâm Trưng bày Văn hoá Chăm, Bắc Bình - Bình Thuận.

Buổi tạo đàm khoa học do TS. Trương Văn Món - Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn chủ trì và tổ chức với sự tài trợ kinh phí của “Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ Quốc gia (NAFOSTED)".

Đến dự buổi tọa đàm khoa học có hơn 60 đại biểu bao gồm đại diện lãnh đạo Sở Văn hoá, Thể thao, Du lịch, Ban Dân tộc tỉnh Bình Thuận; cán bộ giảng viên Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn; Bảo tàng Lịch Việt Nam…

Đặc biệt buổi tạo đàm có sự tham dự của các tu sĩ, chức sắc, trí thức Chăm tiêu biểu ở 4 vùng Chăm: Phan Rang (Panrang), Lạc Trị (Kraong), Phan Rí (Parik) và Ma Lâm (Pajai). Ban tổ chức đã nhận được 20 bài tham luận nhưng do thời gian có hạn nên chỉ trình bày 8 tham luận tiêu biểu.

Phải nói rằng qua một buổi làm việc khẩn trương tích cực, buổi toạ đàm khoa học đạt được kết quả đáng kể. Ngòai 8 bài tham luận được trình bày (chủ yếu là ưu tiên cho các tu sĩ, chức sắc (Basaih, Bac, Tapah, Po Adhia, Po Gru, Po Acar) phát biểu), buổi toạ đàm còn nhận được tất cả 18 ý kiến thảo luận, trao đổi rất hay của các nhà khoa học, lãnh đạo chính quyền, tri thức trẻ Chăm … Tất cả những ý kiến đó phản ánh nhiều góc nhìn và những suy nghĩ khác nhau về việc tìm giải pháp nào để nghiên cứu, bảo tồn văn bản lá buông agal bac của người Chăm một cách tốt nhất. Tổng hợp những ý kiến trình bảy, thảo luận, chúng tôi tạm đúc kết thành 4 vấn đề lớn như sau:

Vấn đề 1

Nhiều ý kiến và bài tham luận đều công nhận rằng, văn hoá Chăm là một văn hoá phong phú đa dạng, kể từ sau 1975 đến nay, Đảng - Nhà nước có nhiều chính sách tốt để bảo tồn di sản văn hoá Chăm, nổi bật việc trùng tu đền tháp, duy trì phong tục, nghi lễ hội hè hàng năm của người Chăm ở hai tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận (Hầu hết 20 tham luận, ở phần mở đầu và kết luận đều đề cập vấn đề này).

Vấn đề 2

Các tham luận nêu trên đều nêu thực trạng bảo tồn và phát huy nguồn văn bản lá buông agal bac trong cộng đồng người Chăm hiện nay. Đây là vấn đề nổi bật trong buổi toạ đàm khoa học hôm nay, các bài tham luận cho biết văn bản lá buông agal bac của người Chăm hiện nay không còn nhiều trong cộng đồng Chăm mà chỉ còn lại một số ít (theo thống kê của chúng tôi chỉ còn khoảng 150 văn bản, khoảng hơn 10 ngàn trang) do các chức sắc, tu sĩ người Chăm Ahier lưu giữ để phục vụ nghi thức cúng tế cho tín đồ trong cộng đồng… Tuy nhiên, vì nguồn văn bản này đã quá lâu đời, được truyền từ đời này sang đời khác (có văn bản ít nhất đã qua 5 đời Po Adhia, Po Tapah) nên hiện nay đang trong giai đoạn xuống cấp trầm trọng. Ngoài Trường Đại học KHXH và NV Tp HCM đang bước đầu nghiên cứu, rất mong các cơ quan chức năng ở trung ương và địa phương trong tương lai gần cần chung tay để giúp cộng đồng Chăm nghiên cứu, bảo tồn để cứu vớt di sản văn hoá quý giá này.

Vấn đề 3

Tất cả 20 bài tham luận trên đều có kiến nghị, đề nghị Đảng - Nhà nước, các cơ quan chức năng, các nhà nghiên cứu, đặc biệt là các tu sĩ, chức sắc Chăm - chủ nhân của di sản văn hoá này nên chủ động tìm giải pháp thích hợp để bảo tồn và phát huy di sản văn bản lá buông agal trong cộng đồng Chăm. Một số bài tham luận và những ý kiến phát biểu khác mạnh dạn đề nghị Trung tâm Nghiên cứu Văn hoá Chăm tỉnh Ninh Thuận, Bảo tàng Ninh Thuận và Bình Thuận, các tu sĩ, chức sắc Chăm nên tạo điều kiện cho các nhà nghiên cứu, cơ quan chức năng … tiếp cận kho tài liệu văn bản lá buông gal bac để họ có điều kiện nghiên cứu, bảo tồn, tiến tới thống kê, dịch thuật và xuất bản phẩm, giới thiệu di sản văn hoá này rộng rãi ra thế giới.

Vấn đề 4

Các tu sĩ, chức sắc (Basaih, Tapah, Bac, Po Adhia, Po Gru) Chăm ở hai tỉnh Ninh - Bình Thuận đều tỏ ra vui mừng phấn khởi về kết quả thí nghiệm thành công kĩ thuật chế tác lá buông và viết chữ trên lá buông agal bac mới do TS. Trương Văn Món (Trường Đại học KHXH và NV Tp Hồ Chí Minh) cộng tác với nhóm tu sĩ, chức sắc người Chăm Ahier ở Ninh Thuận và Bình Thuận thực hiện thành công. Đây là tin vui lớn cho cộng đồng Chăm vì kĩ thuật viết chữ trên agal bac đã thất truyền hơn 5 đời qua nhưng hôm nay đã nghiên cứu, chế tác thành công. Vì thế, có 15/20 bài tham luận đề nghị Đảng - Nhà nước nên tiếp tục quan tâm, tạo điều kiện kinh phí để Hội đồng cả Sư Chăm Ahier ở Ninh Thuận và Bình Thuận - kết với Trường Đại học KHXH và NV Tp HCM mở lớp tập huấn kĩ thuật chế tác lá buông và viết chữ trên lá buông cho tầng lớp Basaih trẻ ở hai tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận trong thời gian tới.

Đó là 4 vấn đề lớn được đúc kết từ kết quả của buổi toạ đàm khoa học này.

Ban tổ chức rất mong rằng những ý kiến, những vấn đề được hội thảo đúc kết nêu trên sẽ được các cơ quan chức năng, các vị đại biểu, nhất là các tu sĩ, chức sắc Chăm cùng chia sẻ, suy nghĩ thêm để tìm ra những biện pháp hữu hiệu nhất cho việc bảo tồn và phát huy di sản văn bản lá buông agal bac của người Chăm ở Ninh Thuận và Bình Thuận hiện nay.

Bắc Bình - TP HCM 02/8/2015

Phước Thuyết tổng thuật.