Lưu Quang Sang

Trong bài phê bình Ngữ Pháp Chăm của G. Moussay dịch sang tiếng Việt mà chúng tôi đã đăng trên Champaka.info, Ts. Po Dharma nghi ngờ rằng Nhà Xuất Bản Văn Hoá-Nghệ Thuật là cơ quan đã đưa tác phẩm này sang Việt Nam để ấn hành. Vì rằng, chiếm đoạt sách báo nước ngoài rồi xuất bản ở Việt Nam không cần  xin phép là chuyện quá thông thường tại quốc gia này. Đây là một tệ đoan xã hội mà người ta chưa từng thấy xảy ra tại các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á. 

Vào tháng 9-2015, chúng tôi có nhận bài viết của Amachandra Luu, con của cựu dân biểu Lưu Quang Sang, cũng là thành viên trong ban phiên dịch sách, đăng trên facebook có nội dung cho rằng:

“Trong lúc chuẩn bị dịch thuật cuốn Ngữ Pháp Tiếng Chăm của Cha - Linh Mục Gérard Moussay, chúng tôi có sang Pháp tìm gặp Cha. Khi đến Paris, (…) chúng tôi được gặp Cha ở bệnh viện. Trong quá trình thăm hỏi, chúng tôi có xin phép được dịch cuốn Grammaire De La Langue Cham của Cha. Cha tươi cười đáp: "cuốn này tôi viết cho Chăm, các anh được phép và đủ khả năng dịch nó." Đó là lời Cha!”.

Theo chún tôi, lời tuyên bố của Amachandra Luu đã chứng minh rằng cựu dân biểu Lưu Quang Sang là người mang Ngữ Pháp Tiếng Chăm của G. Moussay sang  Việt Nam đễ ấn hành, chứ không phải Nhà Xuất Bản Văn Hoá-Nghệ Thuật chiếm đoạt tác phẩm này mà không cần xin phép như Ts. Po Dharma đã nêu ra.

Phản ứng của nhà xuất bản Indes Savantes

Tác phẩm Ngữ Pháp Chăm có 3 bản quyền: Bản quyền pháp lý (Indes Savantes, tức là nhà xuất bản), bản quyền khoa học (Viện Viễn Đông Pháp-EFEO) và bản quyền trí tuệ (G. Moussay). Theo Po Dharma cho biết, khi nghe tin Ngữ Pháp Chăm đưa về Việt Nam ấn hành sang tiếng Việt nhưng không xin phép, nhà xuất bản Indes Savantes (bản quyền pháp lý) vô cùng  phẩn nộ về thái độ của cựu dân biểu Lưu Quang Sang đã chiếm đoạt một cách trắng trợn bản quyền sách của họ và họ đang nghiên cứu giải pháp hầu trả lời cho hành động phạm pháp này.

Luật pháp là qui tắt chung mà mỗi người phải tôn trọng. Điển hình nhất là tác phẩm Lịch sử vương quốc Champa của Gs. P-B. Lafont do Indes Savantes xuất bản. Mặc dù Gs. Lafont là thầy của Po Dharma và cũng là người đã từng đở đầu cho IOC-Champa, nhưng khi ấn hành sách này sang tiếng Anh vào năm 2014, IOC-Champa cũng phải xin phép nhà xuất bản Indes Savantes, EFEO và Ts. Lê Thị Ngọc Ánh, tức là phu nhân của Gs. P-B. Lafont, vì Gs. đã từ trần vào năm 2008.

Thư của Lê Thị Ngọc Ánh chấp nhận chuyển nhượng bản quyền cho IOC-Champa

Vấn đề chung quanh Ngữ Pháp Chăm đã ấn hành

1). Theo dự án, IOC-Champa sẽ ấn hành Ngữ Pháp Chăm vào 2014

Năm 2013, Ts. Po Dharma có tuyên bố trong phiên hợp tại Hoa Kỳ cho rằng tập san Champaka số tiếp theo do IOC ấn hành là Ngữ Pháp Chăm của G. Moussay, vì tác phẩm này nằm trong chương trình Champa của Viện Viễn Đông Pháp (EFEO) có trụ sở ở Kuala Lumpur do ông điều hành.

Theo Po Dharma cho biết, vào năm 2013, Viện EFEO đã cho ngân sách để dịch Ngữ Pháp Chăm sang tiếng Việt do văn phòng EFEO tại Hà Nội đảm trách, vì không tìm ra người ở hải ngoại chuyên về ngữ pháp.  

Theo dự án, sách này sẽ do IOC-Champa ấn hành tại Hoa Kỳ. Năm  2014, Po Dharma có viết văn thư xin bản quyền. Cơ quan bản quyền pháp lý là Indes Savantes đã chấp nhận. Ngược lại Hội Truyền Giáo Paris (Missions Etrangères de Paris) trả lời rằng Linh Mục G. Moussay là người thuộc về  Hội Truyền Giáo Paris. Theo luật pháp qui định, sau ngày từ trần, tất cả tài sản vật chất của G. Moussay thuộc sở hữu của Hội Truyền Giáo, nhưng bản quyền trí tuệ thuộc về gia đình của Linh Mục.  Po Dharma có viết văn thư cho gia đình G. Moussay để xin bản quyền nhưng cho đến hôm nay chưa có sự trả lời, vì không có lời di chúc rỏ ràng của G. Moussay. Chính đó là nguyên nhân tại sao cho đến hôm nay, IOC-Champa chưa xuất bản tác phẩm này.

2). Lời hứa của G. Moussay không phải là cơ sở pháp lý

Vấn đề cựu dân biểu Lưu Quang Sang xin phép Linh Mục dịch sách này sang tiếng Việt là sự thật, không ai có quyền chối cải. Nhưng đây chỉ là lời hứa miệng của G. Moussay, chứ không phải là yếu tố pháp lý. Theo Po Dharma cho biết, dù rằng G. Moussay có ký vào giấp rỏ ràng cho phép Lưu Quang Sang dịch sang tiếng Việt đi nữa, vấn đề cũng chưa xong, vì Lưu Quang Sang phải có giấp phép của Indes Savantes (bản quyền pháp lý) và EFEO (bản quyền khoa hoc).

Theo Po Dharma, G. Moussay rất cần Ngữ Pháp Chăm dịch sang tiếng Việt, nhưng Lưu Quang Sang không cho Linh Mục biết rỏ sách này sẽ do ai ấn hành và ở đâu? Chính đó là trọng tâm của vấn đề. Vì rằng Linh Mục đã ký vào biên bản tại Kuala Lumpur trong đó ghi rỏ: sách Ngữ Pháp Chăm sẽ do IOC-Champa ấn hành tại Hoa Kỳ, thể theo lời yêu cầu của Gs. P-B. Lafont. Giao quyền cho IOC-Champa ấn hành là vấn đề quá dễ hiểu, vì IOC-Champa là cơ quan có sự đỡ đầu  của Gs. Lafont và cũng là nhà xuất bản của người Chăm ở Hải Ngoại. Theo Gs. Lafont, công trình Champa do ông hướng dẩn phải do người Chăm xuất bản, chứ không thể nhờ cậy nhà xuất bả Việt Nam ấn loát được.

Cựu dân biểu Lưu Quang Sang

3). Tâm sự của G. Moussay không phải là yếu tố pháp định

Trong facebook, Amachandra Luu (Lưu Quang Sáng) viết rằng: Hãy nghe tâm sự của Cha ở trang 21 trong cuốn sách này  "(…)  công trình này chỉ có mục đích duy nhất là cung cấp một công cụ đơn giản để tham khảo, trước tiên dành cho Chăm, kế đến cho những nhà nghiên cứu …"

Theo Po Dharma, đây không phải là cơ sở pháp lý cho phép Lưu Quang Sang đưa Ngữ Pháp Chăm sang Việt Nam để ấn hành, vì tất cả các tác phẩm viết về Champa thường có câu “dành ưu tiên cho dân tộc Chăm”, chứ người ta không nói “dành cho người Nhật hay Trung Hoa” bao giờ.

4). Đối với nhà bản quyền, đây là hành động phạm pháp và gian trá

Lưu Quang Sang là người học trường Pháp và dịch tác phẩm Ngữ Pháp Chăm viết bằng tiếng Pháp dày 286 sang tiếng Việt, chương nào cũng dịch và chữ nào cũng thấy. Một nghi vấn ở đây, trong Ngữ Pháp Chăm, ngay ở trang đầu có ghi rỏ bản quyền pháp lý của Indes Savante viết bằng tiếng Pháp như sau:  

“Toute reproduction ou représentation intégrale ou partielle, par quelque procédé que ce soit, des pages publiées dans le présent ouvrage, faite sans autorisation de l’éditeur est illicite et constitue une contrefaçon…

” Mọi sự tái bản hay sao chép lại, dù dưới hình thức nào đi nữa, toàn bộ hay một phần, những gì đã viết trên trang của tác phẩm này, nhưng không có sự đồng ý của nhà xuất bản, là trái với pháp luật và cấu thành một hành động gian trá…”

Đây là bản quyền của Indes Savante ghi rỏ trên trang đầu, nhưng Lưu Quang Sang không dịch phần này.Tại sao?

Dịch cuốn sách dày hơn 280 trang, tại sao Lưu Quang Sang không dịch câu này sang tiếng Việt để mọi người đều biết thế nào qui luật bản quyền tại Cộng Hoà Pháp. Theo chúng tôi, đây không phải là sự thiếu xót mà là sự cố tình muốn dấu đi phần này để đọc giả không nghi ngờ Lưu Lưu Sang là người chiếm đoạt bản quyền của sách Pháp.

Dựa vào luật bản quyền vừa nêu ra, nhà xuất bản Indes Savantes đã cáo buộc  Lưu Quang Sang là cựu dân biểu có hành động phạm pháp và gian trá.

5) Dân biểu là người làm luật pháp, nhưng lại vi phạm pháp luật

Lưu Quang Sáng còn viết rằng: “Khi chúng tôi chưa bắt đầu công việc thì Cha đột ngột về với Chúa (…) chúng tôi quyết định hoàn thành tâm nguyện của Cha là mang tác phẩm này đến với tất cả những người Chăm còn quan tâm đến sự tồn vong của ngôn ngữ dân tộc”.

Là người định cư ở Hoa Kỳ hơn 2 thập niên qua, Lưu Quang Sang không bao giờ quan tâm đến sự tồn vong của di sản văn hoá Champa. Bằng chứng cụ thể, ông không bao giờ góp tay với IOC-Champa để ấn hành tập san Champaka chuyên về văn hoá và lịch sử Champa. Ông cũng không bao giờ nói đến ý định dịch một số trong 17 tác phẩm nghiên cứu Champa viết bằng tiếng Pháp do Ts. Po Dharma thực hiện, chúng tôi chưa nói đến các tác phẩm của Gs. P-B. Lafont, Ts. Mak Phoeun, Ts. Nicolas Weberm v.v.. Tại sao hôm nay, Lưu Quang Sang lại quan tâm đế tác phẩm của G. Moussay? Có chăng vì mối liên hệ tình cảm hay chính trị giữa hai người khi còn ở Việt Nam?

Theo chúng tôi, mối liên hệ giữa hai người là vấn đề thông thường trong xã hội. Nhưng không phải vì thế mà cựu dân biểu Lưu Quang Sang lại vượt ra khỏi biên giới của luật pháp để đưa Ngữ Pháp Chăm sang Việt Nam ấn hành mà không có giấp phép của nhà bản quyền. Chính đó là vần đề mà người Chăm không biết Lưu Quang Sang muốn gì, vì dù sao đi nữa, ông cũng là cựu dân biểu, tức là người làm luật, nhưng ông lại trở thành người vi phạm pháp luật. 

Amachandra Luu (Lưu Quang Sáng)

6). Những bí ẩn trong mối liên hệ với Ts. Po Dharma

Po Dharma là người Chăm điều hành chương trình nghiên cứu Champa tại Viện EFEO ở Pháp, viết hơn 17 tác phẩm về Champa, có trách nhiệm phiên dịch những bài viết bằng tiếng Pháp sang tiếng Việt để đưa vào tập san Champaka do IOC-Champa xuất bản. Và Po Dharma cũng từng mời Lưu Quang Sang đến tham dự hội thảo ở Kuala Lumpur hai lần. Điều này chứng tỏ rằng, Lưu Quang Sang biết Po Dharma là ai. Tiếc rằng, khi dịch tác phẩm Ngữ Pháp Chăm nằm trong chương trình của Po Dharma, tại sao Lưu Quang Sang không hỏi ý kiến Po Dharma để rồi hôm nay gặp phải vao vấn đề phiền phức. Có chăng Lưu Quang Sang xem Po Dharma là đối tượng thù địch?

Theo Po Dharma cho biết, Ngữ Pháp Chăm là tác phẩm của G. Moussay, nhưng là một công trình mang tính cách tập thể, vì Cha là chuyên gia về ngữ Pháp, nhưng đọc chữ Chăm chưa rành cho lắm. Chính vì thế, Linh Mục rất cần người Chăm giúp đở để thực hiện chương trình. Thể theo lời yêu cầu của Gs. P-B. Lafont,  Po Dharm có trách nhiệm giúp Linh Muc những thí dụ tiếng Chăm phát xuất từ văn học Chăm, như ca dao tục ngữ, Akayet, Ariya, Damnay, Dalukal, v.v. Po Dharma còn xin tài trợ cho Nguyễn Văn Tỷ và Quảng Văn Đại từ Việt Nam sang Mã Lai để giúp Linh Mục những thí dụ không có trong văn học Chăm, chưa nói đến Dominique Nguyễn từ Pháp, cũng đến Mã Lai giúp việc, nhất lá đánh chữ Chăm trong tác phẩm. Đó là diễn tiến của biến cố. Nhưng khi ấn hành tác phẩm này, Lưu Quang Sang không hỏi ý kiến Po Dharma. Tại sao?

Nhóm tham gia thực hiện ngữ pháp Chăm với G. Moussay tại Kuala Lumpur 2003 (từ phải sang trái: Moussay, Nguyễn Văn Tỷ, Dominique Nguyen, Quãng Văn Đại, Po Dharma)

7). Những bí ẩn về mối liên hệ với IOC-Champa

IOC-Champa là tổ chức ở hải ngoại có mục tiêu ấn hành những công trình nghiên cứu về Champa, qua tập san Champaka, nay đã xuất bản 13 số. Hay nói một cách khác, IOC-Champa là nhà xuất bản duy nhất của người Chăm tại hải ngoại chuyên ấn hành những công trình viết về Champa, có trụ sở ở Hoa Kỳ.

Ai cũng biết, nhà của Lưu Quang Sang không cách xa cho lắm trụ sở của IOC-Champa. Nếu thật sự vì lòng muốn mang tác phẩm Ngữ Pháp Chăm “đến với tất cả những người Chăm còn quan tâm đến sự tồn vong của ngôn ngữ dân tộc” như Lưu Quang Sáng nêu ra, tại sao cựu dân biểu Lưu Quang Sang không nhờ IOC-Champa ấn hành sách này ở Hoa Kỳ, nhưng ông lại đưa về Việt Nam giao cho Nhà Xuất Bản Văn Hoá-Nghệ Thuật người Kinh thực hiện?

Khi ấn hành sách để tặng không cho bà con Chăm, Lưu Quang Sang phải trả tiền cho nhà ấn hành Việt Nam, trong khi đó ấn hành qua IOC-Champa, ông ta không cần trả tiền, mà còn có lời cám ơn của IOC-Champa nữa. Chính đó là những điều bí ẩn mà người Chăm cũng không hiểu nổi Lưu Quang Sang muốn gì. Có chăng Lưu Quang Sang xem IOC-Champa là tổ chức phản động và thù địch, vì không đồng quan điểm với ông về thái độ quay lưng chống phá đại hội 2007 nhằm kỷ niệm 175 năm Champa bị xoá bỏ trên bản đồ. Chỉ có thời gian mới có thể trả lời.

*

Lưu Quang Sang là cựu dân biểu, tức là nhà lãnh đạo chính trị của dân tộc Chăm. Ông là nhà trí thức Chăm có tinh thần dân tộc và rất đáng được kính trọng. Nhưng khi đấu tranh vì dân tộc, Lưu Quang Sang thường hành động theo cảm hứng, quá say mê về danh vọng và tiếng tâm nhưng thiếu suy nghĩ về những hậu quả có thể xảy ra, để rồi rơi vào con đường: gậy ông đâp lại lưng ông, gây ra bao biến cố phiền hà mà dân tộc Chăm chưa quên trong ký ức:

• Tranh chấp quyền lợi  trong vụ ứng cử dân biểu

• Chống đối nhau trong vụ lên chức Po Adhia dưới thời Cộng Hoà

• Đưa con heo quay lên bàn tiệc IOC trước mặt người Chăm Hồi Giáo

• Nhúng tay vào vụ kiện Dương Tấn Sở trước toà án Hoa Kỳ

• Quên cả lời thề để rồi quay lưng chống phá đại hội 2007 nhằm kỷ niệm 175 năm Champa mất nước

• Quên cả chứ ký  để hùa theo phe nhóm của Nguyễn Văn Tỷ một cách mù quáng hầu bào chữa cho chữ Chăm cải biến lai căng của Ban Biên Soan

• Sống hoàn toàn theo phe nhóm  để rối từ chối tham gia tất cả những lễ hội Champa do IOC-Champa tổ chức, dù là lễ ra mắt sách Lich Sử Fulro, Lich Sử Vương Quốc Champa, Lịch sử Champa 33 năm cuối cùng hay Đại Hội Thanh Niên Champa, v.v.

Những biến cố đó đã đi qua và tình hình cũng đã lắng dịu làm cho bà con Chăm quá mừng, nhưng hôm nay Lưu Quang Sang lại tạo thêm biến cố mới nữa cũng xuất phát từ hành động tham lam về tiếng tâm, nhưng thiếu suy nghĩ, để rồi nhà bản quyền Pháp kết tội ông là người Chăm phạm pháp và gian trá, vì đưa sách Ngữ Pháp Chăm viết bằng tiếng Pháp của họ sang Việt Nam xuất bản, nhưng không xin bản quyền.