Sau tám thế kỷ chiến tranh tương tàng để đương đầu với chính sách Nam Tiến của dân tộc Việt, vương quốc Champa đã để lại cho hậu thế một chuổi di tích lịch sử hoang phế nằm ngổn ngang ở miền trung Việt Nam. Năm 1975 đánh dấu cho ngày chấm dứt chiến tranh để xây dựng một quốc gia Việt Nam hòa bình và phồn thịnh. Tiếc rằng đền tháp Champa vẫn chưa tìm thấy niềm vui của thời bình,

 lúc nào cũng bị bao vây dồn dập không phải bởi bom đạn của chiến tranh mà là bởi chính sách không tôn trọng không gian di tích lịch sử của dân tộc này. Những đền chùa và nhà cửa của người Kinh mọc lên như nấm chung quanh tháp, đã làm phá vỡ đi không gian thiêng liêng của quần thể lịch sử này là một thí dụ điển hình.

1). Không gian di tích cấp quốc gia Tháp Po Sah Anaih bị chiếm dụng trái phép

Tháp Po Sah Anaih, chứ không phải Po Sah Inư như nhà nước Việt Nam đã viết sai tên gọi, tọa lạc ở Phường Phú Hài, Phan Thiết (trước đây được gọi là Tháp Phố Hài) đã được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia vào năm 1991 không chỉ bởi tính độc đáo trong kiến trúc tháp Champa cổ mà còn nằm ở một vị trí cảnh quan rất đẹp và ấn tượng trên một ngọn đồi có thể quan sát cả biển và đất liền vùng Phan Thiết.

Tháp Po Sah Anaih – Phan Thiết

Đặc biệt hơn cách xa một chút về phía Nam của khu Tháp này còn có một di tích khá nổi tiếng nữa là “Lầu Ông Hoàng” đã từng đi vào thơ ca, âm nhạc đã tạo cho nơi đây một địa danh du lịch không thể không dừng chân nếu một lần ghé qua Bình Thuận.

Khác với vẻ uy nguy và trầm mặc của tháp Champa, một ngôi chùa mang tên “Bửu Sơn” chẳng biết có tự bao giờ chỉ biết chùa được xây lại vào năm 1961, gồm 2 gian nhỏ bên cạnh Tháp. Ngôi chùa này đã từng bị nhiều nhà khoa học, các nhà văn hóa và cả người dân lên tiếng về vị trí “vô duyên” (hoặc bất hợp lý) của nó vì đã làm phá vỡ kiến trúc không gian văn hóa tĩnh lặng và thiêng liêng tháp Po Sah Anaih. Nhưng bất chấp sự lên tiếng của dư luận, chính quyền Bình Thuận tiếp tục có dự án cho xây dựng mới một số hạng mục công trình đồ sộ để nâng cấp ngôi chùa này. Cụ thể như: chánh điện, cổng tam quan, lầu chuông, tượng Phật Bà,…

Chùa Bửu Sơn (chùa củ) xây năm 1961

Được biết khi chính quyền Bình Thuận có công văn số 4094/UBND-XV ngày 20/8/2011 và Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bình Thuận có công văn số 1353/SVHTTDL-BT ngày 25/10/2011 đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho phép xây dựng các hạng mục nói trên thì hầu hết các công trình đã hoàn tất khi chưa có sự đồng ý cho phép của Bộ.

Trước sự vi phạm nghiêm trọng các quy định của Luật Di sản văn hóa làm tổn hại đến cảnh quan môi trường và phá vỡ không gian văn hóa tín ngưỡng di tích quốc gia Tháp Po Sah Anaih, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có văn bản số 3969/BVHTTDL-DSVH (ngày 23/11/2011 theo báo điện tử của Bộ VHTTDL) đề nghị Ủy ban Nhân dân tỉnh Bình Thuận chỉ đạo các cơ quan chức năng kiểm tra, đình chỉ các hoạt động xây dựng trái phép tại chùa Bửu Sơn thuộc di tích Tháp Po Sah Anaih ở phường Phú Hài, Phan Thiết, Bình Thuận.

Quần thể chùa Bửu Sơn và tượng đài chiến thắng bao vây tháp

Tượng đài chiến thắng

2). Các câu hỏi đặt ra

• Vì sao một ngôi chùa được phép xây dựng chắn ngang mặt Tháp và cách di tích Tháp Champa chỉ 3m (ba mét)? Liệu chính quyền có tính đến sự xung đột tín ngưỡng xảy ra ở đây?

• Vì sao một hệ thống các công trình xây dựng đồ sộ như trên để mở rộng cho một ngôi chùa Bửu Sơn trong khuôn viên di tích Tháp Champa được tiến hành xây dựng bất chấp dư luận và chưa được sự cho phép của Bộ?

Chùa Bửu Sơn mở rộng đồ sộ vào năm 2011

Mặc dù Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có đề nghị Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Thuận chỉ đạo các cơ quan chức năng kiểm tra, đình chỉ các hoạt động xây dựng trái phép và xử lý kịp thời việc xây dựng các công trình làm ảnh hưởng đến cảnh quan, môi trường di tích tháp Po Sah Anaih nhưng thiết nghĩ thật khó để giải quyết triệt để vụ việc khi tất cả xem như “việc đã rồi”.

Không gian văn hóa tháp Champa Po Sah Anaih đã không còn nguyên vẹn và thiêng liêng như ngày xưa nữa. Kiến trúc tự nhiên của di tích cấp quốc gia này đã bị phá vỡ bởi sự bao vây và chiếm dụng của các công trình chùa chiềng và cả tượng đài chiến thắng do bàn tay con người vô tình hay hữu ý gây ra.

Video: Bình Thuận vi phạm luật di sản Tháp Po Sah Anaih:

http://youtu.be/ryVBy5J40yQ

Lầu Ông Hoàng – Phan Thiết