Quảng Đại Cẩn

Ngày 5-11-2012 Quảng Đại Cẩn (QDC) trở lại vấn đề Po Nagar Mabek mang chủ đề: “Hành trình tâm linh của người Champa với hình tượng Pô Inư Nưgar”, đăng tải trên Blog Sapcham (http://sapcham.blogspot.com/). Đây là bài viết mang tính cách khoa học, nhưng nội dung chỉ lập đi lập lại lý thuyết yếu tố bản địa trong tâm linh người Chăm do tác giả Việt Nam thực hiện, để rồi người đọc cũng không biết QDC muốn nói gì.

Trong bài viết QDC nêu ra 3 vấn đề như sau:

– Lịch sử Po Ina Nagar

– Yếu tố bản địa trong hệ thống tâm linh của người Chăm

– Lai lịch Po Ina Nagar Mabek

Đây là quan điểm của Champaka.info:

1). Lịch sử Po Ina Nagar

Nói đến lịch sử của Po Ina Nagar, dân tộc Chăm không cần QDC giải thích quanh co bằng cách dựa vào bài viết vô gía trị của một số nhà nghiên cứu Viêt Nam, mà là phải cho biết thế nào là lịch sử Po Ina Nagar trong tiến trình phát triển hệ thống tín ngưỡng Champa. Đây là lịch sử Po Ina Nagar:

• Po Ina Nagar trước thế kỷ thứ XV

Dưới thời Champa cổ đại, Po Ina Nagar là Thánh Mẫu của vương quốc, có đền thờ chính tại Nha Trang. Đây chỉ là chức phong mà vua Champa trao tặng cho Bà vào năm 918, nhưng tên thật của Bà là Bhagavati xuất thân từ hệ thống Ấn Giáo, tức là phu nhân của Shiva, một nữ thần được tôn thờ nhất tại vương quốc Champa.

• Po Ina Nagar sau thế kỷ thứ XV

Sau thế kỷ thứ XV, tiểu vương quốc Panduranga vẫn công nhận nữ thần này là Po Ina Nagar (Thánh Mẫu của vương quốc), nhưng chuyển hóa lịch sử của Bà sang một truyền thuyết khác mang tính cách dân gian ở miền nam Champa. Truyền thuyết này có nội dung như sau:

Xưa kia có một gia đình cụ già không con, trồng dưa ở núi Galeng của tiểu vương quốc Kauthara (Nha Trang) bắt gặp một cô gái từ mặt trăng hiện về trong vườn dưa hấu của mình và nhận nàng làm con nuôi, đặt tên gọi là Po Nai.

Hàng tháng trôi qua, Po Nai chỉ biết ham chơi, đúc gạch để xây dựng đền tháp. Vì không chấp nhận lời than phiền của gia đình bà cụ, Po Nai bỏ nhà ra đi, lang thang trên bải bể, trong lúc trời đổ mưa và bảo táp hiện về gây sóng thần đưa nàng ra khơi. Không còn cách nào cứu thân, Po Nai dựa vào khúc gổ Gahluw (trầm hương), trôi dạt đến Trung Hoa. Tại xứ lạ quê người, Po Nai trở thành hoàng hậu của vương quốc này, sinh ra hoàng tử tên là Cei Tri và công chúa Nai Kuik.

Vì quá nhớ quê hương thân thương, Po Nai tìm cách trốn về Champa, nhưng gia đình cụ già đã qua đời. Chính vì thế, Po Nai quyết định xây dựng đền ở Kauthara để dân tộc Chăm thờ phượng ngài, sau đó ngài chỉ dẫn cho dân tộc Chăm tiếp thu nền văn hóa mới từ hệ thống ngôn ngữ chữ viết đến qui luật tổ chức gia đình và xã hội.

Mặc dù người Chăm hôm nay chỉ biết Po Ina Nagar là nữ thần từ mặt trăng hiện về xứ sở Aia Trang (Nha Trang) đi nữa, QDC là nhà nghiên cứu phải có nghĩa vụ cho dân tộc Chăm biết nguồn gốc lịch sử của bà là nữ thần Ấn Giáo tên thật là Bhagavati, phu nhân của Shiva.

2). Yếu tố bản địa

Liên quan đến yếu tố bản địa trong hệ thống tâm linh của người Chăm, thì người ta chỉ viết vài hàng là đủ, vì rằng yếu tố này không phải là vấn đề mới lạ đối với những ai chuyên về lịch sử Đông Nam Á, để rồi QDC phải nói quanh co tập trung gần 8 trang giấy.

Nói hệ thống tín ngưỡng Champa, thì người ta phải chia ra thành hai thời kỳ rỏ rệt:

• Tín ngưỡng Champa trước thế kỷ thứ XV

Trước thế kỷ thứ XV, tín ngưỡng của vương quốc Champa hoàn toàn xây dựng trên nền tảng của Ấn Giáo, từ triết lý tâm linh cho đến hệ thống nghi lễ

• Tín ngưỡng Champa sau thế kỷ thứ XV

Sau thế kỷ thứ XV, vương quốc Chăm bắt đầu xây dựng cho mình một hệ thống tín ngưỡng riêng pha trộn giữa yếu tố Ấn Giáo, yếu tố bản địa và yếu tố Hồi Giáo. Chính vì thế, hầu hết các lễ tục của dân tộc Chăm hôm nay thường pha trộn giữa 2 hay 3 nền văn hóa khác nhau: Ấn Giáo, Bản Địa và Hồi Giáo, chứ không phải hệ thống tâm linh hoàn toàn mang tính cách bản địa như QDC hiểu lầm. Đây là 2 thí dụ điển hình:

– Kate mang 3 yếu tố tín ngưỡng khác nhau. Kate diễn ra trên đền tháp, tức là mang yếu tố Ấn Giáo để tôn thờ nhân vật thần linh qua hình tượng Linga cũng là yếu tố Ấn Giáo, nhưng một số chi tiết của nghi lễ và vật cúng trong ngày Kate hoàn toàn xuất phát từ yếu tố bản địa của dân tộc Chăm, cộng thêm yếu tố Hồi Giáo, vì Po Ali và Phatimah được tôn vinh trong danh sách mà Ông Kadhar hát trong ngày Kate.

– Đám thiêu của Chăm Bà La Môn cũng mang 3 yếu tố tín ngưỡng khác nhau. Đám thiêu có nguồn gốc từ Ấn Giáo pha lẫn với yếu tố bản địa là lễ lấy 9 mẽ xương đầu của người chết để đưa vào Kut (vì Ấn Giáo không có nghi lễ này) cộng thêm yếu tố Hồi Giáo, vì trong đám thiêu Po Adhia, Po Bac, v.v. thường nhắc đến Po Aluah, Nabi Mahammad, v.v.

3). Lai lịch Po Ina Nagar Mabek

Po Ina Nagar Mabek là cụm từ ám chỉ cho Po Ina Nagar có đền thờ tại làng Mabek, chỉ có thế thôi. Chính vì nguyên nhân đó, Po Ina Nagar Mabek không có gì để đưa ra bàn bạc, giải thích quanh co.

Nói đến Po Ina Nagar thì ai cũng biết Bà là Thánh Mẫu của vương quốc Champa rất linh thiêng. Chính vì thế, người Chăm xây dựng đền miếu của Bà để thờ phượng ở nhiều nơi, trong đó có đền Po In Nagar Mabek mà Champaka.info đã nêu ra trong bài viết.

Dù Po Ina Nagar được thờ phượng ờ ở đâu đi nữa và dù truyền thuyết của Po Ina Nagar có bị thay đổi như thế nào đi nữa, nhưng Po Ina Nagar vẫn là nữ thần xuất thân từ vương quốc Champa dưới thời Ấn Giáo vào thế kỷ thứ X, tức là phu nhân của Shiva, có đền thờ chính nằm tại Nha Trang hôm nay. Cũng như Đức Phật được tôn thờ trong hàng ngàn cái chùa khác nhau tại Việt Nam hôm nay, dưới hình tượng Phật Tổ (nam giới) hay Phật Bà Quan Âm (nữ giới) đi nữa, nhưng Đức Phật vẫn là một nhân vật xuất thân từ Ấn Độ.

Tóm lại, nói đến Po Ina Nagar Mabek, thì người ta phải viết lai lịch của Bà như sau:

Lịch sử Po Ina Nagar Mabek

Po Ina Nagar, Thánh Mẫu của vương quốc là chức phong của Bà do vua Champa trao tặng vào năm 918. Tên thật của Bà là Bhagavati, phu nhân của Đấng Shiva, tức là nữ thần rất được tôn kính dưới thời Champa cổ đại.

Po Ina Nagar là nữ thần rất linh thiêng có đến thờ chính tại Aia Trang (Nha Trang). Chính vì thế, người Chăm xây dựng đền miếu của Bà để thờ phượng ở nhiều nơi ở khu vực Phan Rang và Phan Rí, trong đó có đền Po Ina Nagar tại làng Mabek (Qui Chánh).

Đó là tóm tắt lai lịch của Po Ina Nagar Mabek mà không ai có quyền thêm bớt mà không nêu ra những bằng chức thuyết phục.

Đây là Po Ina Nagar Nha Trang. Vì lòng tin, người Chăm xây dựng  một cái đền để thờ Bà ở thôn Mabek (Qui Chánh)

*

Trong bài viết mang chủ đề: “Hành trình tâm linh của người Champa với hình tượng Pô Inư Nưgar”, QDC lập đi lập lại những quan điểm phi khoa học của những nhà nghiên cứu Việt Nam viết về tín ngưỡng dân tộc Chăm, nhưng không liên hệ gì đến lịch sử Po Nagar Mabek. Sau đây là một số điểm chính yếu trong bài viết của Quảng Đại Cẩn mà chúng tôi xin nêu ra ở đây để điều chỉnh lại một số sai lầm của QDC.

1). Trong bài viết, Quảng Đại Cẩn xem một số tác giả Việt Nam như Phạm Đức Dương, Ngô Đức Thịnh, Thông Thanh Khánh, Phan Quốc Anh, v.v. là những thần tượng chuyên về tín ngưỡng Champa, nhưng tiếc rằng quan điểm của những tác giả này chỉ là lời nhận xét mang tính cách cá nhân và đôi lúc phi khoa học không liên hệ gì đến tín ngưỡng của dân tộc Chăm.

Quảng Đại Cẩn là Phó tiến sĩ khoa học chứ không phải là Phó Nghệ Nhân văn hóa. Chính vì thế QDC phải phân tích những đúng sai của tác giả Việt Nam trước khi xử dụng quan điểm của họ.

2). Dựa vào bài viết của tác giả Việt Nam, QDC cho rằng: Pô Mưbơk không còn liên hệ gì với đức tin Ấn giáo.

Đây là lời tuyên bố phi khoa học thì đúng hơn, vì lý do sau đây. Trong hệ thống tín ngưỡng Chăm, không có nữ thần nào có tên là Po Mabek mà là Po Ina Nagar Mabek, tức là bà Thánh Mẫu của vương quốc Champa có đền thờ tại Palei Mabek. Po Ina Nagar tức là chức phong có từ thời Champa Ấn Giáo. Hình tượng của Bà được tôn thờ qua tượng đá Linga, tức là có sự liên hệ với Ấn Giáo rồi. Trong bài thánh ca mà Po Adhia thường đọc trước mặt Bà nhân ngày lễ tục là bài thánh ca Phạn ngữ thường lập đi lập lại Om nama sibayong… “Om, nhân danh đấng Shiva”, v.v.

Có chăng QDC không học nền văn minh Champa thành ra không nắm vững những yếu tố này.

Đền Po Ina Nagar Mabek. Cục đá chính giữa là hinh tượng Linga, yếu tố của Ấn Giáo

3). Trong bài viết, QDC nêu ra: Nếu nói ngài [Po Ina Nagar Mabek] là Bhagavati, thì kết luận này là một “phát hiện mới" đi ngược với phát hiện của Lafont”

Đọc qua đoạn này, người ta đánh giá ngay QDC không hiểu nội dung bài viết của Gs. Lafont nói gì về tín ngưỡng Champa.

Trong bài viết, Gs. Lafont lập đi lập lại rằng tín ngưỡng Champa sau thế kỳ thứ XV, là tín ngưỡng tổng hợp của 3 yếu tố: Yếu tố Ấn Giáo pha trộn với yếu tố bản địa cộng thêm văn hóa Hồi Giáo. Hay nói một cách khác, hầu hết các lễ tục của người Chăm hôm nay thường chứa dựng từ 2 cho đến yếu tố khác nhau, chứ không phải tín ngưỡng hoàn toàn mang yếu tố Chăm bản địa hay tín ngưỡng riêng của Ấn Giáo hay Hồi Giáo.

Chính vì nguyên nhân đó, các nhà nghiên cứu đưa ra kết luận rằng Po Ina Nagar có đền thờ ở đâu đi nữa, hay có truyền thuyết khác biệt như thế nào đi nữa, thì Po Ina Nagar vẫn là Po Ina Nagar có nguồn gốc xuất xứ từ tín ngưỡng Ấn Giáo, tức là bà Bhagavati, vợ của đấng Shiva, có đền thờ chính tại Nha Trang.

4). QDC viết: Chính vì vậy, nếu muốn nói “Pô Mưbơk là vợ của Shiva” rất cần có tư liệu mới nhất nói lên sự liên quan này. Vấn đề duy nhất của anh Pô Dharma và Champaka.info là cung cấp TƯ LIỆU mà mọi người có thể tiếp cận và kiểm chứng được để thuyết phục được độc giả và giòng tộc đang thờ Pô Mưbơk.

Đây cũng là yếu tố nhằm chứng minh rằng QDC đang làm nghề xuyên tạc thì đúng hơn.

Champaka.info và Po Dharma không bao giờ tuyên bố “Po Mabek là vợ của Shiva” như QDC bịa ra. Ngược lại Champaka.info và Po Dharma cho rằng nếu nói đến Po Ina Nagar tại làng Mabek, thì nữ thần này không phải là thân mẫu của vua Po Rome như QDC suy đoán, mà là nhân vật có nguốn gốc từ Ấn Giáo, đó là Bhagavati, tức là vợ của Shiva có đền thờ tại Nha Trang hôm nay.

5). Về tên gọi địa danh của Palei Mabek, QDC viết rằng: Về tên gọi, chúng ta cần nhiều nguồn tư liệu để tránh sự phiến diện trong nhìn nhận vấn đề. Tư liệu Hoàng Gia Pangduranga là tốt nhưng chưa đủ. Chúng ta cần tư liệu mới hơn, hoặc ít nhất có một nguồn tư liệu khác có dùng đúng như tên gọi trong Tư Liệu Hoàng Gia Pangduranga.

Tư liệu hoàng gia Panduranga là nguồn tư liệu chính thức của quốc gia Champa thường lập đi lập lại vấn đề thuế má của Palei Hamu Bek, nhưng QDC không tin vào đó cho lắm. Có chăng QDC cho rằng vua chúa Champa thời trước là những người ngu xuẩn không biết Palei Hamu Bek ở đâu để rồi viết sai chính tả! Không tin vào tư liệu hoàng gia Champa nhưng QDC lại tin vào tư liệu của Bố Xuân Hổ hay các nhà nghiên cứu Việt Nam. Đây là phong cách nói càng và nói bừa không đáng đưa ra bàn luận.

6). Cũng liên quan đến tên gọi địa danh của Palei Mabek, QDC viết rằng: Hơn nữa địa danh trong tư liệu rất cần có sự nhất quán. Tư liệu Pô Dharma cung cấp trong bài viết: “Qui Chánh mang tên Palei Mabek”, Hamu Mabek hay Hamu Bek lại viết không nhất quán, từ hamu lúc có baluw, lúc không có baluw.

Trong bài viết đăng trong Champaka.info: Po Dharma đưa ra hai văn bản của tài liệu hoàng gia Champa có tên Hamu Bek. Và tên Hamu trong tài liệu này không bao giờ có hua baluw. Thế thì tại sao QDC giám tuyên bố: Hamu Mabek hay Hamu Bek lại viết không nhất quán, từ hamu lúc có baluw, lúc không có baluw.

Đây là phong cách xuyên tạc trong cuộc trao đổi khoa học. BBT Champaka.info yêu cầu QDC phải chấm dứt thái độ này càng cớm cáng tốt.

 Đây là tài liệu hoàng gia Champa trang 1727 và 1948 có ghi rỏ Palei Hamu Bek (gạch đít màu vàng)