Lịch sử Fulro

Thứ bảy ngày 19 tháng 4 năm 2008, vào lúc 2 giờ chiều, IOC-Champa tổ chức tại hội trường Nhật Báo Viễn Ðông (Westminster, Los Angeles, USA) một buổi lễ ra mắt tác phẩm mang tựa đề : Từ Mặt Trận Giải Phóng Dân Tộc Thượng đến phong trào FULRO: Cuộc đấu tranh của dân tộc thiểu số miền nam Ðông Dương (1955-1975)

do Pgs. Ts. Po Dharma (Viễn Ðông Học Viện Pháp) thực hiện và do International Office of Champa (IOC-Champa) ấn hành năm 2007. Tác phẩm này là bản chuyển ngữ từ tiếng Pháp mang tựa đề Du FLM au Fulro. Une lutte des minorités du sud indochinois 1955-1975 do nhà xuất bản Les Indes Savantes ấn hành tại Paris vào năm 2006.

Buổi lễ ra mắt tác phẩm đặt dưới quyền điều hành của Từ Công Nhường, tổng thư ký của IOC-Champa, có nhiều quan khách, báo chí, đài phát thanh và đài truyền hình Việt Nam tham dự. Khai mạc buổi lễ là diễn văn đón chào quan khách của ông Musa Porome, chủ tịch IOC-Champa. Sau đó là phần giới thiệu tác phẩm lịch sử Fulro do ông Hassan Poklaun (phó đốc sự, quốc gia hành chánh) trình bày. Chúng tôi sẽ đăng nguyên văn hai bài diễn văn này trong Harak Champaka sắp tới.

Buổi lễ này đã đánh dấu một khúc quanh mới trong mối liên hệ giữa hai dân tộc Champa-Việt sau năm 1955. Từ hai đối tượng thù địch trong suốt chiều dài của lịch sử, dân tộc Chăm và Việt lại trở thành hai dân tộc anh em, chấp nhận ngồi chung bên cạnh nhau trong hội trường của Viễn Ðông Nhật Báo nhằm nêu ra một cách khách quan và rất là cởi mở những sự kiện đã xảy ra trong bối cảnh xã hội của dân tộc bản địa ở miền trung Việt Nam dưới ba chế độ: đệ nhất Cộng Hòa Việt Nam, đệ nhị Cộng Hòa Việt Nam và Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam.Buổi lễ ra mắt tác phẩm về lịch sử Fulro không mang màu sắc chính trị và cũng không có ý đồ gây hận thù dân tộc hay khơi dậy lòng ái quốc đòi tự trị độc lập như một số trí thức dân tộc Kinh và Chăm ở hải ngoại đã hiểu lầm, mà là ngày ra mắt sách do IOC-Champa ấn hành, có phần hội thảo tập trung 3 bài thuyết trình, nhằm phân tích một cách trung thực thế nào là hành trình đấu tranh của dân tộc thiểu số ở miền trung Việt Nam trong những năm 1955-1975, được xem như là một biến cố trọng đại đã xảy ra trong không gian lịch sử cận đại ở bán đảo Ðông Dương.

Nguyễn Văn Nghiêm:  Chính sách đối với đồng bào thiểu số

Trung tá Nguyễn Văn Nghiêm

Mở đầu phần hội thảo là bài thuyết trình mang tựa đề “Chính sách đối với đồng bào thiểu số dưới chế độ Việt Nam Cộng Hòa” của trung tá Nguyễn Văn Nghiêm, một cựu sĩ quan Việt Nam Cộng Hòa đã từng phục vụ nhiều năm trong Bộ Phát Triển Sắc Tộc, một nhân vật có vai trò quan trọng trong nhiều hồ sơ thương thuyết giữa tổ chức Fulro và chính quyền Sài Gòn thời đó và cũng là một nhà trí thức gốc dân tộc đa số, có tầm nhìn theo chiều sâu của biến cố đã đưa đẩy người sắc tộc phải vùng dậy đấu tranh đòi quyền sở hữu đất đai của họ, quyền được sống trong biên giới xã hội cổ truyền của họ và nhất là quyền bình đẳng của một người công dân Việt Nam mà hiến pháp đã qui định. Chúng tôi sẽ đăng toàn vẹn bài thuyết trình này trong Harak Champaka sắp tới.

Nhân dịp này, trung tá Nguyễn Văn Nghiêm đã nêu ra thế nào là sự quan tâm của chính quyền Sài Gòn đối với sắc dân thiểu số dưới thời đệ nhị cộng hòa. Tiếc rằng sự quan tâm này chỉ là một nỗ lực ban đầu nằm trong chính sách tổng thể của nhà nước Việt Nam nhằm cứu vớt dân tộc thiểu số ra khỏi nạn nghèo đói và khốn cùng, đưa cộng đồng sắc tộc vượt ra khỏi không gian chậm tiến, xóa bỏ mọi sự bất công trong xã hội và nhất là đề cao nhân phẩm và danh dự của người dân bản địa đang sinh sống trên đất đai mà tổ tiên của họ đã để lại trong suốt chiều dài của lịch sử ở miền trung Việt Nam.

Là nhân chứng lịch sử trước những biến cố chính trị mà dân tộc thiểu số đã gánh chịu, trung tá Nguyễn Văn Nghiêm cảm thấy mình là người bất lực không tìm ra giải pháp để giải quyết những vấn đề quá to tát và trọng đại này để rồi ông ta xúc động nghẹn ngào không tìm ra lời nói để trình bày quan điểm của mình. Sự cảm xúc của trung tá Nguyễn Văn Nghiêm trên diễn đàn vào ngày 19-4-2008 không chứa đựng một ẩn ý thương hại cá nhân của ông ta đối với sắc dân thiểu số, mà là biểu tượng cho lòng ưu ái chân thật của một cựu sĩ quan Việt Nam xuất thân từ dân tộc đa số có một độ nhìn trung thực hơn về bối cảnh xã hội của một tập thể người dân bản địa có một nguồn gốc lịch sử riêng , một nền văn hóa, ngôn ngữ và chữ viết riêng, đang sinh sống trong một khu vực đất đai riêng mà nhà nước Việt Nam phải có nghĩa vụ tôn trọng và bảo tồn.

Ðoàn Thanh Liêm: Thế nào là lẽ công bằng trong một xã hội đa chủng tộc

Ts. Đoàn Thanh Liêm

Tiếp theo là bài thuyết trình của Ðoàn Thanh Liêm, một nhà luật sư đã từng giữ nhiều chức vụ quan trọng trong cơ quan pháp lý dưới chế độ Việt Nam Cộng Hòa và cũng là một thành viên trong tổ chức đấu tranh nhân quyền tại Hoa Kỳ hôm nay.

Nhìn qua nhận định của Ls. Ðoàn Thanh Liêm, người ta có thể tóm lược rằng “đi tìm lẽ công bằng cho người thiểu số” tại miền trung Việt Nam mà Ðoàn Thanh Liêm đã đưa ra, không phải là công tác từ thiện của nhà nước Việt Nam đối với dân tộc này và cũng không phải là lòng thương hại của dân tộc lớn đối với dân tộc ít người, mà là một chính sách pháp lý cần được phát triển và tôn trọng tuyệt đối.

Nếu cho rằng Việt Nam là quốc gia đa chủng tộc và đa tôn giáo, thì mỗi dân tộc cấu thành công dân Việt nam, dù họ là người Kinh hay sắc tộc thiểu số, đều có quyền hưởng những lẽ phải và công bằng ngang nhau trước pháp luật. Chính vì thế, hành trình “đi tìm lẽ công bằng” cho sắc tộc thiểu số đã trở thành một yêu sách hàng đầu mà nhà nước Việt Nam không thể bỏ qua được.

Ai cũng công nhận rằng chủ nhân xưa kia của giải đất chạy dài từ tỉnh Quảng Bình đến biên giới Biên Hòa là thuộc về dân tộc Champa. Trước đà Nam Tiến của dân tộc Việt sau thế kỷ thứ 10, vuơng quốc Champa phải nhường lại cho Ðại Việt một lãnh thổ rộng lớn ở miền trung Việt Nam. Chính vì thế, mọi chế độ Việt Nam, dù là cộng hòa hay cộng sản đi nữa, không thể xem người sắc tộc Champa này như một tập thể “man rợ” mà là dân bản địa có một chiều dài lịch sử riêng, một nền văn hóa và thuần phong mỹ tục riêng, có nghĩa là phải dành cho họ một chính sách riêng nhằm đưa sắc dân thiểu số này theo kịp đà phát triển của xã hội công bằng, lẽ phải và tiến bộ. Chính đó mới là qui luật của lẽ công bằng trong một xã hội đa chủng tộc mà Ls. Ðoàn Thanh Liêm đã nêu ra.

Po Dharma: Tại sao phải viết lại lịch sử đấu tranh của Fulro

Sau cùng là bài thuyết trình của Pgs. Ts. Po Dharma về lịch sử FULRO, chữ viết tắt của Front Unifié de Lutte des Races Opprimées (Mặt trận Thống Nhất Ðấu Tranh Dân Tộc Bị Áp Bức), tức là một tổ chức liên minh vũ trang có trụ sở đặt tại Nam Vang, Campuchia.

Ts. Po Dharma

Theo Po Dharma, sự hình thành của mặt trận Fulro vào năm 1964 có rất nhiều nguyên nhân của nó, phát sinh từ những cuộc tranh chấp hàng ngày giữa hai dân tộc có hai nền văn hóa và lịch sử hoàn toàn khác nhau. Nhưng nguyên nhân xâu xa nhất đã đưa cuộc tranh chấp này vào con đường bạo động đẫm máu kể từ năm 1955 vẫn là vấn đề “qui chế dân tộc bản địa” cấu thành một yếu tố pháp lý cơ bản mà sắc dân Tây Nguyên và Chăm ở đồng bằng miền trung Việt Nam xem đó như là quyền thiêng liêng bất khả xâm phạm.Theo Po Dharma, sự ra đời của Fulro vào năm 1964 đã trở thành một đề tài sôi động mà nhiều nhà nghiên cứu thường quan tâm. Tiếc rằng, những bài viết này chỉ tiêu biểu cho quan điểm riêng tư của chế độ Sài Gòn, quân đội Mỹ hay chính quyền cộng sản mà thôi. Chính vì lý do đó mà Pgs. Ts. Po Dharma (Viễn Ðông Học Viện Pháp) phải viết lại lịch sử của cuộc đấu tranh này một cách trung thực và khách quan hơn. Trong phần thuyết trình này, Po Dharma đặt trọng tâm vào chủ đề nhằm phân tích những nguyên nhân đã đưa đẩy dân tộc thiểu số ở miền trung Việt Nam vùng dậy đấu tranh sau năm 1955.

Ai cũng biết, Tây Nguyên xưa kia thuộc về vương quốc Champa bị xóa bỏ trên bản đồ vào năm 1832. Cộng đồng Tây Nguyên là một tập thể dân tộc bản địa sống từng bộ lạc, có một hệ thống tổ chức gia đình và xã hội riêng. Vì ý thức đến đặc thù của di sản văn hóa này, chính quyền Pháp thuộc ra lệnh ngăn cấm người Kinh lên định cư trên Tây Nguyên và biến khu vực này thành một đơn vị hành chánh tự trị trực thuộc chính quyền Pháp ở Ðông Dương, sau đó quốc trưởng Bảo Ðại đổi thành Hoàng Triều Cương Thổ vào năm 1950.

Hoàng Triều Cương Thổ là lãnh thổ Tây Nguyên tự trị mà triều đình Huế dành cho dân tộc bản địa. Trong qui ước pháp lý này, chủ quyền lãnh thổ (territorial sovereignty) của Tây Nguyên thuộc về triều đình Huế, có nghĩa là không ai có quyền chia cắt đất đai này để nhường lại cho một quốc gia khác, mà không có sự chấp thuận của nhà nước Việt Nam. Ngược lại, chủ nhân đất đai (landlord) của Tây Nguyên này thuộc về dân tộc bản địa miền núi. Chính vì thế, không ai có quyền xâm chiếm, bán nhượng, thuê mướn đất đai Tây Nguyên mà không có sự đồng ý của dân tộc bản địa này.

Vừa nắm được chính quyền vào năm 1955, Ngô Ðình Diệm đơn phương xóa bỏ khế ước Hoàng Triều Cương Thổ, biến khu vực miền cao thành địa bàn di dân ồ ạt dành cho người Kinh di cư từ miền bắc. Ðối với dân tộc Tây Nguyên và Chăm ở đồng bằng, xóa bỏ khế ước Hoàng Triều Cương Thổ chỉ là chính sách xâm lược đất đai của họ và chôn vùi quyền cơ bản của dân tộc bản địa ở miền trung Việt Nam mà quốc trưởng Bảo áÐại đã ban hành vào năm 1950. Ðây cũng là điểm móc thời gian đánh dấu ngày ra đời của bao phong trào đấu tranh, từ mặt trận Bajaraka vào năm 1955 đến lực lượng vũ trang Fulro vào năm 1964.

Sau năm 1955, tất cả dân tộc Tây Nguyên và Chăm đều công nhận rằng họ là công dân Việt Nam, nhưng họ không phải là dân tộc thiểu số hay là dân tộc ít người (minority ethnic) mà chính quyền Việt Nam thường gán cho họ, mà là dân tộc bản địa (native, indigenous) được ghi trên nhiều trang sử liệu Việt Nam và ngay trong điều 7 của qui chế Hoàng Triều Cương Thổ. Ðối với họ, dân tộc bản địa tức là tập thể tộc người sinh ra trên đất đai mà tổ tiên của họ để lại từ ngày khai thiêng lập địa, có một chiều dài của lịch sử, có phong tục tập quán, nguồn gốc văn hóa và chủng tộc riêng. Dựa vào những yếu tố trên, dân tộc Tây Nguyên và Chăm lúc nào cũng khẳng định rằng tất cả những người Kinh, Hoa, Nùng, Thái, v.v. hiện sinh sống ở giải đất miền trung hôm nay không phải là dân bản địa mà là cư dân từ bên ngoài sang định cư trên đất đai của họ. Cũng vì thời thế đổi thay theo chu kỳ của lịch sử, dân tộc định cư lại trở thành một cộng đồng đa số nắm mọi quyền lực trên lãnh thổ Việt Nam, nhưng ít ra nhà nước Việt Nam cũng nên dành lại cho dân bản địa này một mảnh ồđất còn lại để họ được sống và phát triển trong biên giới cổ truyền của họ.Theo Ts. Po Dharma, tất cả yêu sách mà dân tộc Tây Nguyên và Chăm đòi hỏi từ năm 1955, chỉ tập trung vào một ồđiểm chủ yếu, đó là nhà nước Việt Nam phảiêcông nhận “qui chế dân tộc bản địa”, tức là quyền làm chủ nhân trên khu vực đất đai mà tổ tiên của họ đã để lại.

Ts. Po Dharma và TV Việt Nam

Công nhận sắc dân Tây Nguyên và Chăm là dân tộc bản địa tức là chấp nhận cho họ có một khu vực đất đai riêng mà chính họ là “chủ nhân” để quản lý, khai thác phù hợp với môi trường văn hóa truyền thống và tín ngưỡng của họ, nhưng “chủ quyền của lãnh thổ” này phải thuộc về nhà nước Việt Nam. Chủ nhân đất đai mà sắc dân Tây Nguyên và người Chăm đang đấu tranh và đòi hỏi không bao hàm cả một lãnh thổ lịch sử của vương quốc Champa chạy dài từ tỉnh Quảng Bình đến biên giới Biên Hòa, mà chỉ là khu vực nơi có sắc dân này cư ngụ mà biên giới đã được phân định rõ ràng dưới thời Pháp thuộc.

 Sự khúc mắt về qui chế dân tộc bản địa, chủ quyền lãnh thổ và chủ nhân đất đai cũng là một đề tài tranh chấp thường xảy ra tại một số quốc gia trên thế giới, như ở Châu Phi, Châu Mỹ, Uc Ðại Lợi, Gia Nã Ðại, Hoa Kỳ, v.v. nơi có hơn 370 triệu dân tộc bản địa đang sinh sống. Qui chế dân tộc bản địa, chủ quyền lãnh thổ và chủ nhân đất đai cũng là chủ đề nóng bỏng đã từng diễn ra trên hội trường của Liên Hiệp Quốc kể từ 1987. Sau 20 năm thương thuyết gây go, Liên Hiệp Quốc vừa mới ký kết Bản Tuyên Ngôn về Dân Tộc Bản Ðịa vào ngày 14 tháng 9 năm 2007 mà Việt Nam là quốc gia thành viên đã chấp nhận bản tuyên ngôn này.

Theo bản tuyên ngôn này, dân tộc bản địa là tập thể tộc người có quyền hưởng mọi qui chế về luật nhân quyền, mọi công bằng và lẽ phải trước pháp luật của quốc gia nơi có dân tộc này đang sinh sống (điều 1 và 2). Dân tộc bản địa có quyền chọn lựa một hệ thống tổ chức kinh tế, văn hóa và xã hội trên lãnh thổ đất đai nơi có sắc dân này sinh sống (điều 3). Dân tộc bản địa có quyền chọn lựa một qui chế tự trị nhằm quản lý những vấn đề nội bộ và địa phương trên lãnh thổ nơi có cộng đồng dân bản địa đang sinh sống (điều 4).

Mặc dù là thành viên của Bản Tuyên Ngôn về Dân Tộc Bản Ðịa, nhưng nhà nước Việt Nam hôm nay vẫn chưa công nhận có một tập thể dân tộc bản địa ở miền trung Việt Nam. Sự xóa bỏ qui chế dân tộc bản địa mà quốc trưởng Bảo ồÐại ban hành vào năm 1955 đã đưa dân tộc thiểu số ở miền trung thành đối tượng thù địch của nhà nước Việt Nam, cấu thành điểm móc của bao sự xung đột gần một nữa thế kỷ qua. Sự ra đời của mặt trận Bajaraka vào năm 1955 dưới chế độ Ngô Ðình Diệm, của phong trào Fulro vào năm 1964 dưới chế độ Nguyễn Khánh và sự vùng dậy của dân tộc Tây Nguyên vào năm 2001, 2004, tháng 4 năm 2008 dưới chế độ Xã Hội Chủ Nghĩa chỉ là kết quả của sự khác biệt về quan điểm thế nào là dân tộc thiểu số và thế nào là dân tộc bản địa.

Kết luận

Hy vọng rằng, chính quyền Hà Nội hôm nay sẽ trao trả lại cho dân tộc Tây Nguyên và Chăm “qui chế dân tộc bản địa” đã qui định trong khế ước của Hoàng Triều Cương Thổ, phù hợp với nội dung của bản tuyên ngôn Liên Hiệp Quốc về Dân Tộc Bản Ðịa ký vào ngày 14 tháng 9 năm 2007, hầu giúp những sắc tộc thiểu số này xây dựng lại di sản kinh tế và văn hóa truyền thống của họ đã lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác. Nếu không, dân tộc Tây Nguyên và Chăm sẽ bị diệt vong trong thế kỷ thứ 21 này qua các chính sách dùng quyền lực để xâm chiếm đất đai của họ, dùng uy thế của nhà nước để đưa hàng triệu cư dân Việt vào địa bàn của dân bản địa nhằm khai phá núi rừng thành khu kinh tế mới, nông trường và lâm trường mới để rồi dân tộc Tây Nguyên và Chăm hôm nay không tìm ra mảnh đất để canh tác, trồng trọt và chăn nuôi, lâm vào cảnh nghèo đói bần cùng, quay cuồng trong không gian xã hội hoàn toàn đổ nát từ đặc trưng tộc người, thành tố văn hóa đến hình thức tư duy và đời sống tâm linh.

Hình lưu niệm

(Nguồn tư liệu : Harak Champaka 26: 22-5-2008)