Tài Đại An

Ðộc giả Tài Ðại An (Los Angeles, USA) yêu cầu Harak Champaka cho biết về nguồn gốc lịch sử của Chế Bồng Nga và Po Binnasuer, hai nhà vua khác nhau hay chỉ là một nhân vật như một số người Chăm thường suy diễn. Ðây là bài trả lời cuủa Ban biên tập chúng tôi : Chế Bồng Nga và Po Binnasuer là hai vị vua Champa hoàn toàn khác nhau.

Chế Bồng Nga là vua liên bang Champa đóng đô ở Vijaya từ năm 1360 đến năm 1390. Khi vua Trà Hòa Bồ Ðề chết, Chế Bồng Nga chiếm đoạt ngôi, vì ông ta không phải là gia đình hoàng gia, mà là ông tướng đại tài.

Chế Bồng Nga là tên xuất phát lần đầu tiên trong Ðại Việt Sử Ký Toàn Thư. Tài liệu Trung Hoa gọi ngài là Ngo-ta Ngo-tcho.

 Bia đá Champa không để lại vết tích gì về Chế Bồng Nga. Chính vì thế, lịch sử của Ngài hoàn toàn dựa vào tư liệu của Việt Nam và Trung Hoa mà thôi.

Chế Bồng Nga là cụm từ phiên âm từ Phạn ngữ = Sri + varman. Tiếc rằng danh xưng này còn thiếu một tiền tố gì đó. Thành vậy, người ta không đoán được ngài tên là Sri Inravarman ? Sri Jayavarman? v.v.

Po Binnasuer hay Po Binthuar là người gốc làng Aia Radak, Panduranga có bà hoàng hậu tên là Bia Soy. Ðền của Po Binnasuar và Bia Soy vẫn            còn ở làng Bal Riya (Bính Nghĩa), Ninh Thuân hôm nay.

Theo biên niên sử Chăm để lại, Po Binnasuer là vua thứ 10 của tiểu vương quốc Panduranga ở miền nam Champa, lên ngôi từ 1316 đến 1361 hay từ 1328 đến 1373 tùy theo dị bản.

Theo dị bản hiện lưu trữ tại Pháp mang số hiệu CAM 151(14) và CM 13(3), Po Binnasuer sinh tại làng Aia Radak vào năm thìn (ina garai), mồng 5 (klam) sau rằm vào ngày thứ bảy lịch Chăm. Khi qua đời, ngài được thờ phượng theo Yang với tôn hiệu là Po Var Palei Dhak Nagar Haniem Par; thờ theo Cei với tôn hiệu là Cei Sak Bir Bangu.

Cei trong chữ Chăm là từ phiên âm từ Phạn ngữ Sri “dùng cho tôn hiệu hoàng gia”

E. Aymonier (Légendes historiques des Chams, in Excursions et Reconnaissances XIV-32, 1890, trang 165) có đặt câu hỏi như sau : Cei Sak Birbangu “Cei Sak Màu Hoa”, đọc ra có âm tương tự như Chế Bông Nga, có chăng hai người này chỉ là một ? Ðó là câu hỏi của E. Aymonier, nhưng ông ta không tìm ra câu trả lời.

Dựa vào câu hỏi này, các nhà nghiên cứu Pháp cho rằng Chế Bồng Nga và Po Binnasuer là hai vua khác nhau, vì lý do sau đây :

1). Chế Bồng Nga là người gốc Vijaya còn Po Binnasuer sinh ở Panduranga.

2). Chế Bồng Nga là từ phiên âm từ Phạn ngữ Sri + varman còn Bir bangu (bar + bagnu) trong Cei Sak Birbangu có nghĩa là màu hoa.

3). Vua Chế Bồng Nga lên ngôi từ năm 1361 đến1390 còn Po Binnasuar thì từ năm 1316 đến 1361 hay 1328-1373 tùy theo dị bản

4). Sau ngay từ trần của Chế Bồng Nga vào năm 1390, tướng La Khải là người lên nối ngôi vua Champa ở Vijaya. Ngược lại, sau ngày từ trần cuủa Po Binnsuer, Po Parican là người lên nối ngôi ở Panduranga vaònăm 1361 hay 1373.

Ðó là lý do chính đáng đã cho phép các nhà khoa học kết luận rằng Chế Bồng Nga và Po Binnasuer là hai nhà vua khác nhau.

(Nguồn tư liệu : Harak Champaka 11, 10-3-2006)