Musa Porome

Vấn đề “dân tộc bản địa” mà Hội Ðồng Liên Hiệp Quốc đã đưa lên diễn đàn quốc tế từ mấy năm qua là đề tài tranh cải sôi nổi trong và ngoài nước. Dân tộc Champa là một tập thể có mặt tại miền trung Việt Nam từ thời thượng cổ, trước ngày Nam Tiến của dân tộc Việt. Vậy thì, dân tộc Champa có phải là dân tộc bản địa hay không. Ðó là chủ đề mà tôi muốn trình bày trong bài viết này.


Dựa theo quy luật tự nhiên cũng như đứng trên bình diện công pháp quốc tế thì câu trả lời chỉ ngắn gọn: Dân tộc Champa là người dân bản địa tại Việt Nam mà không ai có quyền phủ nhận yếu tố này.


Dựa theo những tư liệu lịch sử ngay trong nước và cả trên thế giới đã chứng minh rõ ràng rằng Champa là một vương quốc đã thành hình từ thế kỷ thứ II. Trong suốt chiều dài lịch sử đương đầu với cuộc Nam Tiến để bảo vệ non sông đất nước và xây dựng một quốc gia có chủ quyền, thần dân Champa là một tập thể đã có mặt trên vương quốc của họ có biên giới chạy dài từ tỉnh Quảng Bình đến tận Biên Hoà ngày nay. Hay nói một cách khác, họ là chủ nhân của lãnh thổ miền trung Việt Nam xưa kia.


Những bia ký và đền tháp hoang phế nằm dọc miền trung Việt Nam ngày nay là nguồn tư liệu để chứng minh cho giả thuyết này. Dựa vào hiến chương của Liên Hiệp Quốc liên quan đến “dân tộc bản địa”, dân tộc Champa hội đủ yếu tố lịch sử để hưởng qui chế “dân tộc bản địa”, nên vấn đề không cần thiết phải đưa ra bàn thảo. Nhưng yếu tố quan trọng trong cuộc tranh cải hôm nay là tại sao các giới lãnh đạo chính quyền Việt Nam dù dưới chế độ nào đi chăng nữa cũng chỉ công nhận dân tộc Champa là thành phần “dân tộc thiều số” hay “dân tộc ít người” chứ không bao giờ công nhận họ là “dân tộc bản địa”?


Trong ca dao và tục ngữ Việt Nam có câu “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”. Thế thì những nhà lãnh đạo chính quyền Việt Nam có bao giờ nghĩ đến công ơn của những thần dân Champa đã bỏ bao xương máu để xây dựng vương quốc Champa, mặc dù biên giới của vương quốc này đã bị vua chúa Việt Nam xoá tên trên bản đồ Ðông Dương? Dân tộc Việt sinh sống tại miền trung hôm nay không thể chối cải là họ đang sống trên đất đai mà dân tộc Champa xưa kia đã từng đứng ra khai thác với bao mồ hôi và nước mắt. Thế nên, việc thừa nhận dân tộc Champa là dân tộc bản địa mang tính chân lý của đạo đức và nó không đi ngược lại với chủ thuyết “nhớ kẻ trồng cây”.


Thực tế, nếu đứng trên phương diện về chỉ số dân cư, thì thần dân Champa phải là nhóm người thiểu số so với 85 triệu công dân Việt Nam. Nhưng về mặt pháp lý của lịch sử, thần dân Champa không phải là dân tộc thiểu số và càng không phải là dân tộc đa số, mà là người dân bản địa sống trên quê cha đất tổ của họ từ ngày khai thiên lập địa. Vì thế mà nhà nước Việt Nam không thể nào coi họ như là những nhóm người từ Trung Hoa vừa mới đến nhập cư ở khu vực miền Trung, mà là xác nhận dân tộc Champa là thành phần người dân bản địa. Công nhận điều này không phải là vấn đề sẽ tạo mối hận thù dân tộc và gây mất trật tự an ninh cho đất nước, mà là yếu tố cần thiết để nhân dân cùng chung vai xây dựng đất nước, và nó còn đi đúng theo tinh thần của hiến pháp trong đó nhà nước công khai công nhận Việt Nam là một quốc gia đa chủng tộc. Nếu chính quyền Việt Nam kêu gọi UNESCO công nhận đền Thăng Long là di sản văn hoá nhân loại, thì việc công nhận dân tộc Champa là dân bản địa cũng là chính sách nhằm bảo vệ di sản của một chủng tộc đang trên đà diệt chủng tại miền trung Việt Nam hôm nay.


Hầu hết các quốc gia trên thế giới đều có dân bản địa sinh sống. Hôm nay, các chính quyền đó đang đưa ra nhiều chính sách bình đẳng hoá và năng đỡ những người dân bản địa của họ. Chính quyền Hoa-Kỳ đã đối đãi rất độ lượng với dân bản địa người da đỏ (Native Indian). Hàng năm nhân dân Hoa-Ky tổ chúc ngày lễ tạ ơn để tỏ lòng kính trọng và biết ơn họ. Họ có quyền bình đẳng và sống tự do, mua bán không bị đánh thuế, con cái đi học không đóng học phí, không trả tiền khi nhập viện điều trị, không đi quân dịch. Chính quyền Hoa Kỳ có ngân sách riêng để giúp đỡ khi đời sống của họ gặp khó khăn. Có nhiều quốc gia trên thế giới dành cho dân bản địa với qui chế đặc biệt, điển hình như Pháp đối với tiểu vương quốc Monaco, như Anh Quốc đối với Scotland (Tô Cách Lan), như New Zealand (Tân Tây Lan) đối với thổ dân Maori, như chính quyền Úc, Nhật Bản đối với người bản xứ và gần bên Việt Nam nhất là chính quyền Mã Lai đối với người bản xứ ở tiểu bang Sabah và Sarawak nằm trên hòn đảo Borneo. Nhằm bảo vệ lãnh thổ của dân tộc bản địa, nhà nước Mã Lai ngăn cấm người Mã từ lục địa không được phép sang định cư ở hai tiểu bang này. Người Mã, dù là dân thường hay là vị thủ tướng Mã Lai đi nữa (ngoại trừ Vua Mã Lai), khi sang Sabah và Sarauwak, phải mang hộ chiếu để hải quan đóng đấu vào hộ chiếu và nó có hạn không quá 3 tháng. Ðây không phải là Quốc Gia trong một Quốc Gia mà là chính sách nhằm tôn trọng lãnh thổ của dân bản địa tại vương quốc này.


Tư duy con người ngày nay không còn ấu trĩ như trăm năm về trước. Thế giới ngày nay không còn lạc hậu như xưa nữa. Ranh giới chủng tộc ngày nay không còn là yếu tố cần thiết trong việc phát triển môi trường nhân sinh. Dân tộc Champa không ai nghĩ đến cuộc vận động đòi phục hưng vương quốc Champa độc lập mà chỉ đòi nhà nước Việt Nam tôn trọng danh dự và quyền lợi của họ. Chính vì thế, nhà nước Việt Nam không còn là lý do để từ khước công nhận dân tộc Champa là thành phần dân tộc bản địa tại miền trung hôm nay.


Nhân dân Việt Nam hôm nay cũng đã từng hãnh diện trước đền tháp Champa là một si sản văn hóa của nhân loại nên họ cũng không thể bỏ quên dân tộc Champa là chủ nhân của đền tháp đó. Nhìn nhận dân tộc Champa là thành phần dân bản địa cũng là một trách nhiệm lương tâm của dân tộc Việt.


Chính sách phục hưng lại qui chế dân tộc bản địa Champa là yếu tố lịch sử. Nếu nhà nước Việt Nam công nhận có đền tháp Champa tại miền trung Việt Nam hôm nay, thì nhà nước Việt Nam không thể phủ nhận dân tộc Champa là chủ nhân của những đền tháp ấy, vì đó là công lao của người dân bản địa đã dày công xây dựng di sản lịch sử này trước ngày Nam Tiến của dân tộc Việt.