| Chế Mỹ Lan chế biến ý nghĩa mới cho lễ tục Kate |
|
| Written by BBT Harak Champaka | ||
| Tuesday, 20 March 2012 07:22 | ||
Ngày 3-4-2010 Chế Mỹ Lan (CML) là phụ nữ Chăm gốc Phan Rí định cư tại Hoa Kỳ có gởi cho bà con Chăm bài khảo luận để phản đối quan điểm về lễ Kate của Harak Champaka số 40 ra mắt vào ngày 11-3-2010. Cô là người không biết đọc tiếng Chăm và không am tường về phong tục Chăm, nhưng lại dùng ngòi bút của mình để dạy cho dân tộc Chăm thế nào là ý nghĩa của Kate.
Trong bài này, cô CML đưa 3 vấn đề: • Khẳng định Kate không phải là lễ tục của người Chăm Ahier • Lên án Harak Champaka “xuyên tạc” nội dung Kate của Hội Bảo Tồn Văn Hóa Champa • Phản đối Harak Champaka chủ trương “chối bỏ công lao” bậc tiền nhân Champa.
Thế nào là nội dung của Harak Champaka 40 Ngày 11-3-2010, Harak Champaka số 40 đưa ra bài tường trình ngắn gọn do Ban Biên Tập thực hiên và cho rằng Kate là một lễ tục, nhưng khi đến Hoa Kỳ, lại trở thành hai lễ hội mang hai ý nghĩa khác nhau. Ðây là dữ kiện mà Harak Champaka 40 đã nêu ra mà chúng tôi xin trích nguyên văn:
1). Hội Truyền Thống Văn Hóa Champa (HTTVHC) có trụ sở tại Sacramento, California tập trung hầu hết các thành viên Chăm Ahier Ninh Thuận cho rằng Katé là lễ tục nhằm tưởng nhớ những người Chăm Ahier quá cố và thường tổ chức lễ Katé có phần cúng quẩy tổ tiên giống như bên nhà.
2). Hôi Bảo Tồn Văn Hóa Champa (HBTVHC) có trụ sở đặt tại San Jose tập trung đa số Chăm Ahier Bình Thuận trong đó có vài gia đình Chăm Awal, cho rằng Katé là lễ hội nhằm tưởng niệm các bậc tiền nhân Champa. Chính vì thế, trong lễ Kate của Hội Bảo Tồn Văn Hóa Champa thường có tiết mục dâng vòng hoa chiến thắng cho anh hùng liệt sĩ Champa trước đài tưởng niệm làm bằng giấy để tạm trên bàn trong phòng hội trường và hát bài Khik Bhum Pasai. Thế nhưng, CML cho rằng bài viết trên Harak Champaka 40 là xuyên tạc. Xuyên tạc tức là méo mó sự thật để kết tội đối phương. Chương trình Kate 2009 của Hội Bảo Tồn Văn Hóa Champa mà Harak Champaka 40 đã tường trình là một dữ kiện của sự thật. Thế thì đâu là thái độ xuyên tạc của Harak Champaka về lễ Kate mà CML đã nêu ra trong bài viết.
Thế nào là mục tiêu của bài tường trình Bài tường trình đăng trong Harak Champaka 40 chỉ đặt lại vấn đề là tại sao lễ Kate tại Hoa Kỳ lại có nội dung và ý nghĩa khác biệt với Kate truyền thống tại quê nhà. Nếu là bài viết nghiêm túc, CML phải trả lời trực tiếp và chính xác cho câu hỏi đã đặt ra, tức là trình bày quan điểm của Chế Mỹ Lan hay quan điểm của Hội Bảo Tồn Văn Hóa Champa cho dân tộc Chăm trong và ngoài nước biết rõ một số nguyên nhân:
1). Theo truyền thống, Kate có mục tiêu nhằm tôn vinh những vị thần linh đã có công bảo hộ cho người Chăm. Tại sao Kate tại Hoa Kỳ lại trở thành ngày quốc lễ Champa hay ngày kỷ niệm anh hùng liệt sĩ Champa Chính đó mới là câu trả lời của CML để trao đổi quan điểm với Ban Biên Tập H.C.
2). Nếu công nhận Kate là ngày kỷ niệm anh hùng liệt sĩ Champa, thì ít ra CML phải cho bà con Chăm biết những anh hùng liệt sĩ này là ai, nguồn gốc lịch sử của họ như thế nào, gồm mấy người Và ít ra, CML cũng phải giải thích cho bà con Chăm nghe những vua chúa Champa không có tên trong ngày Kate có phải là anh hùng liệt sĩ hay không Có chăng họ là người phản bội quốc gia vì tên họ bị đào thải ra khỏi danh sách Kate CML dư biết, dân tộc Chăm không bao giờ chấp nhận tôn thờ bất cứ ai là những vị anh hùng liệt sĩ Champa mà dân tộc này không biết lai lịch của họ như thế nào. Dân tộc Chăm rất cần nghe lời giải thích của CML về vấn đề này.
3). Tại sao hai hội đoàn người Chăm tại Hoa Kỳ mà hầu hết thành viên đều là người Chăm Ahier cả, lại đưa ra hai ý nghĩa khác nhau về Kate Và sự khác biệt về định nghĩa này, theo CML, có thể gây ra một tai hại lớn cho thế thế mai sau hay không Trả lời cho câu hỏi này mới là ý nghĩa đáng trân trọng trong cuộc đối thoại.
4). Tại sao cộng đồng Chăm Ahier tại Hoa Kỳ không tổ chức lể hội Kate chung nhằm bảo tồn di sản văn hóa này và phô trương ý thức hệ đoàn kết dân tộc để làm gương cho thế hệ nối tiếp Là thành viên của Hội Bảo Tồn, ít ra CML phải cho biết nguyên nhân của sư chia rẻ này Và thế nào là thái độ của Chế Mỹ Lan đối với hội đoàn người Chăm không chấp nhận ý thức hệ đoàn kết để tổ chức Kate chung, vì CML là thường kêu gọi dân tộc Chăm phải đoàn kết. Ðó cũng là trọng tâm của câu hỏi mà Ban Biên Tập H.C. đã đưa ra.
5). Dân tộc Chăm rất mừng khi nghe Thành Phú Bá và Châu Văn Thủ đại diện cho mỗi hội đoàn để tìm giải pháp thống nhất ngày tổ chức và ý nghĩa của Kate tại Hoa Kỳ, nhưng không thành, tại sao Ai là người đã gây ra cho sự thất bại này Trả lời cho câu hỏi này mới là vấn đề quan trọng trong cuộc trao đổi với nhau.
6). Hội đoàn lúc nào cũng có quan điểm khác nhau. Nhưng không vì sự khác biệt này mà người Chăm phải cắt xé lễ tục tín ngưỡng Kate thành hai mảnh có hai ý nghĩa khác nhau. Kate đâu có tội lỗi gì mà phải trừng phạt nó Thế thì đâu là vai trò “bảo tồn văn hóa Champa” nữa Dân tộc Chăm đang cần CML giải thích cho mọi người nghe tại sao
7). Sự cải biến về mô hình tổ chức Kate và sự thay đổi về ý nghĩa của Kate có thể làm đảo lộn thế giới tâm linh của dân tộc Chăm Ahier hay không Và sự cải biến này có thể bị hiểu lầm như hành động vi phạm đến tín ngưỡng người Chăm Ahier hay không Nếu muốn dân tộc Chăm bỏ lễ nghi Kate truyền thống của họ để làm theo những gì CML đưa ra, thì ít nhất CML phải cho họ biết tại sao nhân danh gì
8). Một khi đến Hoa Kỳ, Kate trở thành “lễ tượng niệm anh hùng liệt sĩ Champa”, hay ngày “quốc lễ Champa”. Ðây là một vấn đề trọng đại mang yếu tố pháp lý chính trị, phải thông qua quốc hội trong một quốc gia có chủ quyền. Dân tộc Chăm không có chủ quyền, nhưng có “quyền tự quyết dân tộc”, có nghĩa là quyền biểu quyết chung của dân tộc đó. Thế thì một cá nhân của CML hay một hội đoàn Chăm có đủ tư cách pháp lý để quyết định ngày kỷ niệm anh hùng liệt sĩ Champa hay không Có quyền đưa ra nội dung nghi lễ và mô hình của đài chiến sĩ Champa hay không Trả lời cho câu hỏi này cho bà con Chăm nghe mới là cuộc đối thoại xây dựng như CML ao ước.
9). Ðài kỷ niệm anh hùng liệt sĩ Champa là nơi thiêng liêng để tưởng nhớ đến bậc tiền nhân đã hy sinh vì tổ quốc. Tại sao đài kỷ niệm này chỉ làm bằng giấy để tạm trên bàn cho có lệ trong ngày lễ Kate Mô hình bằng giấy này có thể bị hiểu lầm là CML và hội đoàn này đang mỉa mai và chê bai các bậc anh hùng liệt sĩ Champa hay không Nếu cho rằng không pháp lý để xây dựng đài chiến sĩ Champa tại một nơi cố định như những dân tộc khác, thì anh hùng liệt sĩ Champa có bao giờ than phiền đâu để rồi phải làm bằng giấy Ðài chiến sĩ không phải là tượng Phật, thành ra làm bằng vật liệu gì cũng được và để ở đâu cũng xong, miễn là có “tâm” nghĩ đến Phật là đủ rồi. Ðó cũng là khúc mắc mà dân tộc Chăm cần nghe lời giải thích của CML.
10). Một khi lễ Kate trở thành ngày “tưởng niệm các anh hùng có công với non sông đất nước” như Chế Mỹ Lan nêu ra trong bài viết, thế thì tất cả người Chăm dù là Chăm Ahier, Chăm Awal và Chăm Islam phải có nghĩa vụ tổ chức Kate. Theo truyền thống từ mấy thế kỷ qua, người Chăm Awal không làm lễ Kate trong thôn làng và gia đình của họ, vì giáo lý Hồi Giáo và phong tục tập quán Chăm không cho phép cho họ làm chứ không phải họ không muốn làm. Thế thì người Chăm Bani là tập thể phản bội bậc tiền nhân Champa hay sao Bà con Chăm Awal rất mong ước có sự trả lời chính thức của CML về vấn đề này. Nếu không, dân tộc Chăm có quyền kết tội CML là người chủ trương đàn áp tôn giáo, buộc bà con Chăm Awal bỏ đạo để làm Kate theo ý muốn của Chế Mỹ Lan.
11). Lễ tục và lễ hội có ý nghĩa hoàn toàn khác nhau. Ðây là vấn đề mà một số trí thức Chăm, trong đó có CML, thường nhầm lẫn. Lễ tục Kate là nghi lễ mang tính cách tín ngưỡng của người Chăm Ahier. Lễ hội Kate là sinh hoạt văn hóa (thể thao, văn nghệ, v.v.) mang tính cách quần chúng mà bất cứ ai cũng có quyền tổ chức và tham gia để chào mừng ngày Kate này. Một khi là “lễ hội” Kate, thì mỗi người Chăm, dù là Chăm Ahier hay Awal đi nữa, có quyền chọn lựa: tham gia hay không tham gia ngày lễ hội này, tùy theo ý muốn và sở thích của họ và tùy theo không khí của ngày lễ do ban tổ chức đưa ra. Thế thì đâu là vấn đề mà CML phải than phiền về bà con Chăm Awal không tham gia lễ hội Kate của CML.
12). Mặc dù người Chăm Awal không làm “lễ tục” Kate trong gia đình và thôn làng, nhưng họ tham gia rất đông đảo trong ngày “lễ hội” Kate mà bà con Chăm Ahier và chính quyền địa phương tổ chức tại Việt Nam hôm nay. Nếu nhiều bà con Chăm Awal không tham gia “lễ hội” Kate do CML tổ chức tại Hoa Kỳ, là vì họ không đồng tình với ý nghĩa của Kate là ngày “kỷ niệm anh hùng liệt sĩ Champa” do CML đưa ra chứ không phải họ phản đối Kate như CML hiểu lầm. Phản đối ý nghĩa sai lầm về Kate và phản đối Kate là hai vấn đề hoàn toàn khác nhau. Có chăng đây là yếu tố tích cực đã biến Kate thành nạn nhân trong cuộc tranh cãi CML là chủ nhân của lý thuyết này, ít ra CML cũng nên giải thích cho bà con Chăm nghe trước khi lên án kết tội bà con Chăm Awal là những người quên nguồn gốc Champa. Nếu không, bà con Chăm có quyền xếp CML vào thành phần trí thức cực đoan, không nghiêm túc.
Thế nào là nội dung bài viết của Chế Mỹ Lan Thay vì trả lời một cách nghiêm túc cho những câu hỏi của Ban Biên Tập H.C. hầu đi tìm một ý nghĩa thật sự của Kate, CML viết một bài gần 13 trang để tường trình lịch sử ra đời và công tác hoạt động của Hội Bảo Tồn không liên hệ gì đến câu hỏi của Ban Biên Tập H.C, trong đó cô ta lợi dụng quyền tự do ngôn luận quá đáng để xuyên tạc và bôi nhọ tổ chức Champaka thì đúng hơn.
a). Thái độ của CML đối với Ban Biên Tập H. Champaka Theo CML, Ban Biên Tập H.C. “đã cố tình xuyên tạc thành tích” của Hội Bảo Tồn Văn Hóa Champa. Cô ta không bao giờ chấp nhận quan điểm của Ban Biên Tập H.C cho rằng “Katê là một lễ tục của cộng đồng Chăm Ahier”. Chính vì thế, CML kết tội Ban Biên Tập H.C. không biết gì về Kate: “Khi đọc câu này độc giả đã đánh giá tác giả chẳng có chút căn bản nào về khái niệm của ý nghĩa Katê”. Ðối với cô ta, đây “là một quan điểm sai lệch và vô cùng tai hại. Là luận điệu, tư tưởng gây chia rẽ trong cộng đồng, chẳng có chút nào tính cách xây dựng” và khuyên Ban Biên Tập H.C. “nên nhớ Katê là lễ hội của người Champa chứ không phải của Chăm Ahier như tác giả cố ý nhấn mạnh với hàm ý không mấy gì tốt đẹp”. Thêm vào đó, Chế Mỹ Lan còn nhấn mạnh rằng “Ðây là một vấn đề khoa học cần giải quyết dứt khoát, để loại trừ hẳn vài tư tưởng độc hại vô căn cứ đã và đang xuất hiện ở Harak Champaka nhằm gây chia rẽ, xáo trộn cộng đồng nhỏ bé này”. Sau cùng, Chế Mỹ Lan kết tội Ban Biên Tập H.C. là nhóm người “đã xúc phạm và vô ơn đối với tổ tiên [Champa]” và cũng là tập thể cố ý “mỉa mai đài tưởng niệm làm bằng giấy” dùng để tôn thờ anh hùng liệt sĩ Champa trong ngày Kate.
b). Thái độ của CML đối với nhà khoa học của tổ chức Champaka Chế Mỹ Lan là một nhà thơ, nhưng không ngần ngại kết tội một cách vô ý thức những nhà khoa học trong tổ chức Champa, dù sao cũng là những người có học vị, như Gs. Danny Wong, Ts. Nicolas Weber, Ts. Shine Toshihiko, Pgs. Ts. Po Dharma, v,v. với lối hành văn quá thô thiển: “những nhà khoa học này chỉ đầu độc tiêm nhiễm những thế hệ trẻ như chúng tôi một thái độ chia rẽ và đầy lòng thù hận lẫn nhau”, gán cho họ là tập thể nghiên cứu chỉ biết phát ngôn bừa bãi: “Sống một đời hy sinh xương máu cho dân tộc để rồi kết cuộc được nghe những lời mỉa mai từ một 'nhà nghiên cứu Champa' phát ngôn bừa bãi”; là những kẻ không mang lại ích lợi gì cho dân tộc Chăm: “Còn những nhà khoa học như trong Harak Champaka đã và đang mang lại những gì cho xã hội Champa”.
c). CML hăm dọa Ban Biên Tập H. Champaka Hết kết tội, Chế Mỹ Lan còn đưa ra lời hăm dọa khai trừ Ban Biên Tập H.C ra khỏi cộng đồng người Chăm: “Người Chăm hiền lành và quảng đại, nên họ có thể tha thứ cho tác giả, nếu tác [giả] còn biết sai mà hối lỗi. Còn không, tác giả sẽ bị lịch sử và dân tộc loại ngay ra khỏi cộng đồng”.
d). Lời yêu cầu cuối cùng của CML Nhưng mục tiêu cuối cùng của CML chỉ nhằm yêu cầu Ban Biên Tập Harak Champaka phải công nhận “Katê mang ý nghĩa thiêng liêng, vì đó là lễ tượng niệm các anh hùng có công với non sông đất nước”, nhưng chính cô ta cũng không biết ai là những vị anh hùng Champa, nguồn gốc lịch sử như thế nào và gồm bao nhiêu người mà dân tộc Chăm phải tôn thờ trong ngày Kate.
* Trong bài phản hồi này, CML không bao giờ nhắc đến một tư liệu nào bằng tiếng Chăm nói về Kate (nếu không biết đọc thì nên nhờ người khác đọc dùm), không nêu ra thế nào là nội dung bài hát của ông Kadhar ca tụng những nhân vật trong ngày Kate, không cho biết Po Adhia nói gì trong ngày lễ Kate và cũng không nhắc đến thế nào là vị trí của Kate trong hệ thống tín ngưỡng của dân tộc Chăm, để làm yếu tố hầu chứng minh cho lời nói của mình, nhưng cô Chế Mỹ Lan vẫn có quyền tuyên bố rằng Ban Biên Tập Harak Champaka “không có chút căn bản nào về khái niệm của ý nghĩa Kate” và lên án những nhà khoa học của tổ chức Champaka chỉ là những người “ đầu độc tiêm nhiễm những thế hệ trẻ.. phát ngôn bừa bãi”. Chính đó mới là thực trạng bi đát của một số trí thức Chăm, trong đó có Chế Mỹ Lan, đối với di sản văn hóa Champa nói chung và đối với cuộc trao đổi mang tính cách xây dựng nói riêng. Ðọc qua những lời tuyên bố này, Ban Biên Tập Harak Champaka đưa ra lời kết luận rằng cô Chế Mỹ Lan là một người trí thức không nghiêm túc, có thái độ không đứng đắn trong cuộc đối thoại về một chủ đề trọng đại liên quan đến di sản văn hóa và tín ngưỡng của người Chăm đang lâm vào con đường thoái hóa tại hải ngoại hôm nay, dùng lời lẽ quá lố để hạ bệ Ban Biên Tập Harak Champaka nhằm bào chữa cho quan điểm của mình, như cuộc đối thoại của quần chúng đại trà. Chính vì thế chúng tôi không có gì để trả lời cho cô ta.
(Nguồn tư liệu : Harak Champaka số 41, ngày 16-4-2010)
Bài mới : • Trả lời cho Đắc Văn Kiết: Katê phát xuất từ thời Sa Huỳnh hay Po Rome?
Bài liên quan : • Kate: Lễ tục của người Chăm Ahier hôm nay |
