Musa Po Rome

Khác với những buổi ra mắt sách và các kỳ hội luận trước đây, lễ ra mắt sách vào ngày 14-9-2013 tại Hoa Kỳ mang tựa đề "Vương quốc Champa: Lịch sử 33 năm cuối cùng 1802-1835" và hội luận Champa lần III về "Dân tộc bản địa tại Việt Nam" là chủ đề đều mang tính lịch sử nhưng rất nhạy cảm mà hai cộng đồng Chăm-Kinh đang rất quan tâm

và độc giả cũng mọng đợi muốn biết những gì đã xảy ra trong biến cố này.

Những thành tựu nổi bật của biến cố

Biến cố ngày 14-9-2013 chia làm hai phần: Lễ ra mắt sách lịch sử 33 năm cuối cùng của vương quốc Champa và hội luận về dân tộc bản địa. Cả hai chủ đề đều mang yếu tố lịch sử để minh định lại những biến cố đã từng xảy ra trong suốt 33 năm cuối cùng của lịch sử trước khi vương quốc Champa bị vua Mênh Mạng xoá bỏ trên bản đồ Đông Dương mà người Champa ít ai biết đến. Đây là biến cố lịch sử tang thương và mất mát do Ts. Po Dharma, nhà chuyên môn nghiên cứu về lịch sử Champa, viết lại. Và đây cũng là một công trình nghiên cứu đã để lại cho hậu thế một nguồn tư liệu vô giá. Công trình nghiên cứu của Ts. Po Dharma chắc chắn được lịch sử Champa ghi công, được toàn thể người Chăm vinh danh.

Buổi lễ ra mắt sách 33 năm cuối cùng của vương quốc Champa là một biến cố quan trọng trong lịch sử đương đại của xã hội Chăm, qua lời giới thiệu của ông Hassan Poklaun về cuộc đời của tác giả hòa cùng lời tóm lược nội dung của cuốn sách do ông Nguyễn Công Bằng, một nhà đấu tranh của ngừơi Kinh, đưa ra quan điểm một cách khách quan, trung thực và cởi mở. Song lời tóm lược, ông Nguyễn Công Bằng đã chính thức xin lỗi trước toàn thể bà con Chăm trong hội trường về hành động vô nhân bản của vua Mênh Mạng đã ra lệnh tiêu diệt dân tộc Champa vào năm 1832 về tội theo vua Lê Văn Duyệt.  

Nguyễn Công Bằng xin lỗi về vụ án tàn bạo của Minh Mệnh đối với dân tộc Chăm

Phần hai của buổi lễ là hội luận với chủ đề "Dân tộc bản địa tại Việt Nam" đã gây ra bao sự chú ý, vì có sự tham dự của anh em người dân tộc bản địa khác. Đại diện cho cộng đồng bản địa Tây nguyên là Ông Nay Rong đến từ tiểu bang North Corolina. Đại diện cho cộng đồng người bản địa Kampuchea Krom (Khmer Nam Bộ), là ông Tan Dara Thạch, Chủ Tịch Hội Đồng Dân Tộc Bản Địa Việt Nam vừa mới thành hình vào năm 2012 tập trung 3 dân tộc Chăm, Tây Nguyên và Khmer Krom. Về phía dân tộc Kinh có ông Nguyển Công Bằng (Tổng Thư Ký Đảng Vì Dân) và ông Hoàng Thế Dân (Đảng Việt Tân) đã tạo cho không khí ngày hội luận thêm phần long trọng.  

Trong buổi hội luận, thuật ngữ "dân tộc bản địa" trở thành yếu tố quan trọng và mới lạ, vì xưa nay người ta chỉ nghe đến cụm từ "dân tộc thiểu số". Ông Tài Đại An là người điều hợp chương trình hội luận đã khôn khéo điều phối đưa ra những câu hỏi để các hội luận đoàn định nghĩa và minh định rõ ràng về sự khác biệt giữa hai thuật ngữ “dân tộc bản địa” và “dân tộc thiểu số”. Vào phút cuối, Tài Đại An đưa ra ý kiến yêu cầu ban tổ chức cần gửi Bản kiến nghị lên nhà nước Việt Nam để yêu cầu chính quyền nên thể hiện tinh thần thiện chí nhằm thừa nhận dân tộc Champa, Kampuchea Krom, và Tây Nguyên là ba dân tộc Bản Địa tại Việt Nam.

Dựa trên yếu tố lịch sử, ba dân tộc: Champa, Kampuchea Krom và Tây Nguyên đã có mặt lâu đời trên lãnh thổ do cha ông để lại trước cuộc Nam Tiến của dân tộc Việt. Điều này đã chứng minh rằng họ không phải là “dân tộc thiểu số” mà là “dân tộc bản địa” có quyền hưởng qui chế trong Tuyên Ngôn của Liên Hiệp Quốc về Quyền của các dân tộc bản địa. Đặc biệt hơn nữa, điều 3, 4 trong Tuyên Ngôn liên quan đến quyền “tự quyết, tự trị và tự quản” là chủ đề chính yếu mà các hội luận đoàn đã nêu ra và phân tích một cách khách quan và cởi mở đã làm cho quan khách tham dự trong suốt 3 tiếng đồng hồ không ai muốn rời chỗ ngồi. Từ đó chúng ta có thể đánh giá kết quả của cuộc hội luận rất thành công. Ông Tài Đại An còn phát biểu thêm rằng tình trạng của xã hội Chăm hôm nay như "đàn cừu non đang khát sữa mẹ nhưng không dám khóc..." ám chỉ rằng từ bấy lâu nay toàn thể dân tộc Champa biết họ là người dân bản địa chứ không phải là dân tộc thiểu số, nhưng họ không dám đứng lên đấu trành đòi hỏi.

Các đại biểu của Hội Luận. Từ trái sang phải: Musa Po Rome (Chăm), Nay Rong (Tây Nguyên), Tài Đại An (Chăm), Tan Dara Thach (Kampuchea Krom), Hoàng Thế Dân (Đảng Việt Tân), Po Dharma (Chăm), Nguyễn Công Bằng (Đảng Vì Dân)

Hiện tượng mục nát sau bức màn của Hội Luận

Như đã trình bày ở phần trên, hội luận về Dân Tộc Bản Địa Việt Nam là biến cố lịch sử liên quan đến cuộc vận động đấu tranh nhằm bảo vệ cho sự sống còn của dân tộc Chăm bản địa trên đà bị đồng hóa trong thế kỷ thứ 21 này, nhưng không có sự tham dự của hai hội đoàn người Chăm ở Hoa Kỳ. Sự vắng mặt của Hội Bảo Tồn Văn Hoá Champa (có trụ sở tại San Jose nơi tổ chức buổi ra mắt sách và hội luận) và Hội Văn Hoá Truyền Thống Champa (có trụ sở tại Sacramento cũng là nơi không cách đó bao xa), cần đưa ra phân tích ở đây.

Hội Bảo Tồn Văn Hoá Champa và Hội Văn Hoá Truyền Thống Champa là hai tổ chức người Chăm tại hải ngoại thường dùng chủ thuyết “bảo tồn văn hoá Champa” để làm mục tiêu đấu tranh, vì thuật ngữ này rất được cộng đồng Chăm trân quý. Nhưng trên thực tế, thuật ngữ ““bảo tồn văn hoá Champa” đã bị lạm dụng quá nhiều, vì hai tổ chức này không thực thi đúng nghĩa “bảo tồn”. Phải chăng tên gọi này chỉ dùng dùng cho mục tiêu nhằm “mị” người cùng đồng tộc ?

Ngoài việc không tham gia vào những cuộc đấu tranh của IOC-Champa hay Hội Đồng Phát Triển Văn Hóa Xã Hội Champa tổ chức để bảo vệ quyền lợi, danh dự và di sản của dân tộc Champa, hai tổ chức Hội Bảo Tồn Văn Hoá Champa và Hội Văn Hoá Truyền Thống Champa cũng làm ngơ khi văn hoá và chử viết Chăm truyền thống đã và đang bị phá hoại. Và gần đây nhất là sự ra đời của cuốn phim "Tiếng trống Paranưng" tại Việt Nam đã làm  xúc phạm đến giá trị văn hoá truyền thống và tập tục của dân tộc Chăm, nhưng hai hội đoàn này chỉ biết làm ngơ và không bao giờ lên tiếng! Đây là một hành động bạc nhược đối với dân tộc Champa mà hai tổ chức này nên suy nghĩ lại để sớm xoá bỏ cụm từ “ bảo tồn văn hoá Champa” trên danh xưng tổ chức của mình.

Đối với cộng đồng Chăm Châu Đốc và Cambodia, vì không mấy gần gũi với văn hoá Champa từ lâu đời nên sự vắng mặt của họ có thể cảm thông. Thế nhưng, một số người Chăm Châu Đốc và Cambodia còn có tâm huyết với dân tộc, họ thường đến tham gia sinh hoạt với cộng đồng Chăm Panduranga. Trường hợp ông Hassan Kasem đã đến tham dự ngày Hội Luận, mặc dù ông chỉ nghe tin báo từ người bạn Kampuchea Krom cho biết. Ông không ngần ngại đặt mua vé máy bay từ Hoa Thịnh Đốn đến tham dự và trở về cùng ngày. Ông còn phát biểu trước hội trường rằng đây là lần đầu mắt thấy tai nghe tiếng trống Baranưng hoà cùng tiếng kèn Saranai và nhịp nhàng với điệu múa Champa cổ truyền khai mạc chương trình, thay vì trước kia chỉ thấy và nghe từ trong các màn ảnh đăng tải trên các website. Sự hiện diện của ông Hassan Kasem (Chăm Campuchia) trong ngày Hội Luận là một thí dụ điển hình mà các nhà lãnh đạo của Hội Bảo Tồn Văn Hoá Champa và Hội Văn Hoá Truyền Thống Champa nên đưa ra phân tích và đánh giá thế nào là nghĩa vụ của hội đoàn mang tên là hội Champa nhưng không bao giờ tham gia vào cuộc đấu tranh, một khi danh dự và quyền lợi Champa bị đe đọa. Đưa ra sự kiện này không phải để phê phán hay chỉ trích hai hội bảo tồn văn hóa Champa tại Hoa Kỳ, mà phân tích những hiện tượng đau buồn trong xã hội Chăm hôm nay với mục đích xây dựng lại cộng đồng có cách nhìn đứng đắn hơn về dân tộc. Là người cùng đồng tộc, chúng ta nên dẹp bỏ những chủ thuyết phe nhóm và gia đình để cùng nhau đấu tranh cho quyền lợi chung của dân tộc. Đó là điều mơ ước của toàn thể người Chăm. 

Hassan Kasem (Chăm Campuchia) phát biểu ý kiến

Tóm lại, buổi ra mắt sách và hội luận lần này là một biến cố quan trọng trong lịch sử đương đại của dân tộc Chăm, đã để lại bao âm vang trong hành trình đấu tranh của những trí thức Chăm sống ở hải ngoại. Sự thành công lần này có thể nói là vì có số đông quan khách thuộc các hội đoàn bạn đến tham dự. Đặc biệt hơn nữa người giới thiệu tác phẩm “Lịch sử tang thương 33 năm cuối cùng của vương quốc Champa” là một nhà đấu tranh gốc người Kinh đã trình bày quan điểm về nội dung của cuốn sách một cách khách quan và cởi mở, nhất là sự hiện diện của 6 hội luận viên gốc dân tộc Kinh, Chăm, Khmer Krom và Tây Nguyên trên diễn đàn đã thừa nhận ba dân tộc Chăm, Khmer Krom và Tây Nguyên là thành phần dân tộc bản địa có quyền hưởng qui chế của Tuyên Ngôn LHQ về Quyền của dân tộc bản địa.

Cuộc vân động của trí thức Chăm hôm nay và trong tương lai là làm sao đoàn kết để cùng nhau tích cực đấu tranh yêu cầu chính quyền Việt Nam thể hiện tinh thần nhân bản hầu công nhân ba dân tộc chúng ta là dân tộc bản địa. Sự đấu tranh đòi quyền bản địa là cuộc đấu tranh hoàn toàn phù hợp với Tuyên Ngôn của Liên Hiệp Quốc, không thể hiểu là đối tượng thù địch chống phá nhà nước Việt Nam, một quốc gia thành viên đã công nhận Tuyên Ngôn của Liên Hiệp Quốc về Quyền của các dân tộc bản địa.

Cuối cùng, tôi xin mượn lời phát biểu của Ông Thành Phú Bá, cố vấn Hội Đồng Phát Triển Văn Hoá Xã Hội Champa thưa rằng:

“Đứng trên phương diện khách quan của một vị khách tham dự, tôi rất vinh dự và tự hào về nội dung của hội luận về Dân Tộc Bản Địa Việt Nam. Đặc biệt nhất, tôi lấy làm vinh hạnh và ghi ơn sâu sắc đến hai nhà đấu tranh gốc người Kinh, đó là Ông Hoàng Thế Dân đại diện Đảng Việt Tân và Ông Nguyễn Công Bằng đại diện Đảng Vì Dân đã có những lời phát biểu đầy cảm động và hiểu thông cho dân tộc Chăm, can đảm cùng đấu tranh bên cạnh dân tộc Chăm về quyền dân tộc bản địa, trong khi đó một số hội đoàn người Chăm tại Hoa Kỳ lại ngoảnh mặt với dân tộc Chăm của mình, không đến tham dự ngày Hội Luận. Tôi hy vọng rằng các hội đoàn người Chăm tại hải ngoại nên nhìn nhận yếu tố lịch sử Champa là di sản chung của dân tộc và nên tự phán xét vai trò của mình đối với quê hương đổ nát, vì dân tộc Chăm không có tội gì với lịch sử Champa”.

Thành Phú Bá: Hội đoàn Chăm tại Hoa Kỳ lại ngoảnh mặt với dân tộc Chăm Bàn Địa